Si Sster, Ang Reyna
Si Ester, Ang Reyna
Si Ester,
Ang Reyna
Sinulat ni
ADELAIDE BEE EVANS
1928
PHILIPPINE PUBLISHING HOUSE Manila P. I.
The Story o£ Bster — Tagalog
MGA NILALAMAN
Kabanata	Pahina
1.	ISANG PIGING NG HARI.......... 5
2.	GINAWANG REYNA SI ESTER....... 13
3.	TINANGKANG PATAYIN ANG HARI .... 16
4.	SINIKAP NI HAMAN NA ANG MGA HUDIO’Y
PUKSAIN...................   18
5.	MALUNGKOT NA MGA ARAW......... 23
6.	MGA ARAW NG PAGAAYUNO AT
PANANALANGIN................ 28
7.	ANG PAANYAYA NG REYNA......... 35
8.	ANG GALIT NI HAMAN............ 38
9.	MAGDAMAG NA DI NAKATULOG...... 42
10.	PINARANGALAN SI MARDOKEO........ 45
11.	ANG IKALAWANG PIGINGAN........ 49
12.	NALIGTAS ANG MGA HUDIO........ 55
13.	PISTA NG PAGPAPASALAMAT....... 60
mmmmmmmi
TJn<mg Kabmata
ISANG PIGING NG HARI
ITO'Y kasaysayan ng isang mayaman at palalong hari at ng isang maganda at mahinhing reyna, na nabu-hay noong may dalawa ng libong taong nakararaan. Ang haring Assuero ay siyang pinakamayaman at makapang-yarihang puno ng boong sanglibutan. Siya’y isang paga-no, at ang kanyang bansa ay sumasamba sa apoy. Ang Reyna Ester ay bata pa, maganda at mabini. Naturuan siyang umibig at sumunod sa tunay na Dios.
Sa kasalukuyan, dito sa sanglibutan ay maraming ka-harian. Ang ilan ay malalaki, mayayaman, at malalakas; ang iba naman ay maliliit, mararalita, at mahihina. Data-puwa't ng unang kapanahunang iyon sinasakop ng isang kaharian ang iba, at isa lamang hari ang nagp-upuno sa kanilang lahat.
Ehipto, Asiria, at Babilonya ang mga kahariang da-kila sa sanglibutan. Pagkatapos nila’y bumangon naman ang kaharian ng Medo-Persia. At noon ngang kaarawan ng kahariang ito nabuhay ang palalong haring Assuero at, ang magandang Reyna Ester.
Ang .kaharian ni Assuero ay laganap mula sa India hanggang sa Etiopia, at binubuo ng isang daan at dala-wampu’t pitong lalawigan, na ang bawa’t isa nito’y pi-
(5)
SI ESTER, ANG REYNA
6
\_
namamahalaan ng isang gobernador. Ang pinaka-punong bayan ng Medo-Persia ay ang Susan. Doon tumatahan ang haring Assuero sa panahon ng tag-lamig. Ang, palibot ng siudad ay labing limang milya, at ang siudad naman ay
Ang hari ay nagdaos ng isang malaleing pista para sa mga daki-lang tao sa ledharian	*
ISANG PIGING NG HARI
7
nakukulong ng isang malaking kute. Sa labas ng kuta ay may malalim na ilog upang maipagtanggol ang siudad sa pagsalakay. Ang bahay ng( mga karaniwang tao’y mali-liit at halos daitdait; datapuwa’t ang mga palasyo o ba-hay-hari na timatahanan ng mga dakilang tao ay malalaki at may magagandarig hardin at pasyalan.
Si Assuero ay mapayapa sa kanyang kaharian. Wa-lang nakikipagdigma sa kanya, o tumatangging magbigay ng kanyang maibigang hingin. Pilak at ginto, trigo at alak, garing at pangrekado at mga piabango ay dumara-ting sa kanyang katulad ng agos ng tubig sa ilog, at pa-wang inilalagay sa kanyang mga bangan, at mga kabang-yaman. Nang makita ng hari na dumarami ang kanyang mga kayamanan, ay ipinasiya niyang magdaos ng isang pista at anyayahan ang lahat ng mga dakilang tao sa kan-yang kaharian, upang makita nila ang kanyang kayama-nan at kapangyarihan.
Napakalaking pista yaon, at mahaba, sapagka’t nag-tagal ng isang daan at walumpung araw — kalahating t'aon. Hindi naman nanatili roon ang lahat ng mga inan-yayahan ng gayong katagal. May ilang dumadalo at tumi-tigil doong kaunting panahon, naghahandog ng mga han-dog na mahal sa hari, at pagkuway nagsisiuwi ma sa sa-rili at binibigyan namang kaluwagan ang ibang nagsisi-dalo. Sa kanilang lahat ay ipinakita ng hari ang “kaya-manan ng maluwalhati niyang kaharian at ang karanga-lan ng kanyang marilag na kamahalan.” Nasa kanyang puso ang kaipalaluan at pagmamalaki. Ang damdaming naghari sa kanya noon ay gaya rin ng damdaming nag-hahari sa atin kapag inaakala nating tayo’y nakagaga-wa ng bagay na lalong mabuti kaysa iba,—ang pagluwal-hati sa sarili. Ang puso ng isang hari noong may dala-
8
SI ESTEE ANG REYNA
wang libo ng taong nakaraan, at ang puso ng isang lalaki o babae dito sa Pilipinas, o sa Amerika, o sa iba pa mang lupain ngayon ay parang pkiilas, walang pagkakaiba. Biyaya lam^ang ng Dios ang nakapagbabago ng puso.
Nang matapos na ang mahabang pistang iyon, ay nagpista pa ang hari ng pistang nagtagal lamang ng pi-tong araw, nguni’t lalo pa manding maringal kaysa una. Ang pistang ito7y para sa lahat lamang na nasa palasyo su “mataas at gayon din sa mababa.M Hindi sa loob ng palasyo ginawa ang pistang iyon, kundi sa ‘ ‘ looban ng halamanan ng bahay-hari. ’ ’ Ang pook na iyon ay napa-kaganda. Yaon ay nalalatagan ng makikinis na kuwadra-dong marmol na may mga kulay na pula, asul, puti at itim. Ang lahat ng mga tabing at mga langit-langitan na panangga sa init ng araw ay yari sa mainam at malambot na damit na ang mga kulay ay puti, lungtian at asul, na ikinabit ng mga lubid na inubi sa mga singsing na pilak sa mga haliging marrnol. Ang mga kamang yari sa pilak at ginto ay nangakatalatag dito at doon, saka ang mga sopang nababalot ng ginto at pilak na damit. Sa mga haulang hinabi ang mga ibong mangaawit ay nagpapa-rinig ng pinakamatatamis na awit; ang kawili-wiling la-gas-las ng tubig na nagmumula sa mga “fuentes” ay na-kakarag-dag pang lalo sa musika; at saan mang dako’y nagpapabango sa hangin ang pinakapiling mga bulaklak sa buong lupaing iyon ng mga bulaklak.
Sa loob ng pitong araw ay naroroon na ang lahat ng anyo ng kalayawan na mahihili ng hari. Mga mana-nayaw at mga kuwentista, mga mangaawit at mga maka-ta, mga sirkero, mga mahiko, at ang mga taong may mga hayop na sinanay ay gumawa ng buo nilang makakaya upang aliwin ang pulutong na iyon. “Sagamang alak ha-
ISANG PIGING NG IIARI
9
ri” na nakasilid sa mga gintong kopang kumikinang sa liiyas, ang ipinainom sa lahat ng mga inanyayahan.
Sa lahat ng pagpipistang ito at pagiinuraan, sa lahat ng karangyaang iyon ng ganda at kayamanan, daipat na-
Nagsugo ang hari ng pitong leatao upang ipagutos hay Vasti na humarap sa hari
10
SI ESTER, ANGREYNA
ting alalahanin, ang* adhika’y ang ipagparangalan ang kadakilaan at kapangyarihan ng isang taong mahinang ga-ya ng kanyang yaman, malupit ding gaya ng kanyang ka-dakilaan at sa tuwina’y mapusok ang loob at hamak. Ang nagpistang iyon ay isang pulutong ng mga pagano, isang pista yaon ng mga pagano, at natapos yaong, kagaya ng pagkatapos na karaniwan ng gayong mga pagpipista, sa galit at pagkapanganyaya.
Sangayon sa mga kaugalian sa lupain sa silangan, ang reynang si Vasti ay hindi napakita sa looban ng ha-lamanan, na kasama ng mga inanyayahan ng kanyang asawa. Samantalang nagsisikain at nagsisiinom ang hari at ang kanyartg mga kasamahan, ang reyna naman ay naganyaya rin sa mga babai'sa bahay ng hari sa kabilang dulo ng palasyo.
Nang huling araw na ng pista, “ng masayahan ang hari sa pamamagitan ng alakM kanyang sinugo ang pito sa kanyang mga lingkod kay Yasti taglay ang utos na 1L0 y humarap sa kanya (sa hari) na nakaputong ang koronang pagkareyna upang ipakita sa.mga tao at mga pangulo ang kanyang kagandahan.
Si Vasti ay reynang pagana; nguni’t nalalaman hi-jang sa pagsunod sa utos na ito’y magagawa niya ang hindi gagawin ng alin mang babaing may ipuri, malibang hindi niya ibig na maingatan ang mabuti niyang panga-lan. Kaya nga sa harapan ng lahat ng mga babai ng sam-bahayan ng hari ay tumanggi siyang “pumaroon sa utos ng hari,M bagaman alam niya na sa pagtangging yaon ay maaaring maputi ang kanyang buhay.
Madaling madaling nagbalik sa hari ang pitong inu-lusan at inihatid ang balitang: 1 ‘ Aayaw pumarito ang rcyna!n Ang pagsuway na ito sa hari, na ang pinakama-
ISAN6 PIGING NG HARI
11
liit na salita'y batas sa isang daan at dalawampu't pi-tong lalawigan, ay ikinabalisa ng mga inanyayahan. Nang madinig ng mga lalaking ito ang mga salitang iyon, may takot silang nagtinginan sa isa’t isa, at nagsipagtaanan sa looban ng halamanan. Ang noo ng hari ay dumilim ng dumilim nang iniisip kung bakit kaya sumuway sa kanya ang reyna.
Nang araw na iyon bawa’t isa’y marahang marahang lumalakad sa palasyo at nangangamba sa poot ng hari. Sa wakas ay kanyang tinawag ang mga 'pantas na tao, a.t iti-nanong sa kanila:
—	Anong ating gagawin sa reynang si Vasti sangayon sa kautusan, sapagka’t hindi niya sinunod ang bilin. ng haring Assuero ?
At isa sa mga pantas na taong yaon, si Memukan, ay pinagalit pa manding lalo ang hari. AngTeyna ay na-kagawa ng mali hindi lamang sa hari, anya, kun#di sa la-hat ng mga pangulo sa lalawigan ng kaharian. Kapag. nadinig iyon ng mga babai sa Persia, sila man ay mag-sisisuway din sa kani-kanilang asawa.
—	Kung kalulugdan ng hari,—idinugtong pa ni Me-mukan, sa mga pangungusap na piling pili upang paipag-alabin ang kalooban ng haring naipopoot na, at upang ipaalaala rin nama/n sa kanya ang kanyang kapangyari-han,—maglabas ng utos hari sa ganang hari, at isulat sa iiiga kautusan ng mga taga Persia at Medo, upang huwag mabago, na si Vasti ay huwag ng pumaroon sa haraip ng haring Assuero; ang kanyang kalagayang reyna ay ibigay sa iba na maigi kay sa kanya.
‘“At ang sabi ay nakalugod sa hari at sa mga pangu-lo; at ginawa ng hari ang ayon sa salita ni Memukan.”
Pagkaraan nito'y hindi na natin nadinig pa si Vasti na Maganda, maliban sa pagkaraan ng isang panahon, ng
12
SI ESTER, ANG REYNA
lumamig na ang galit ng hari, “naalaala niya si Vasti, at ang kanyang ginawa, at ang inintos laban sa kanya.” Tila mandin ikagagalak niyang* bawiin ang mabilis na pananalitang iyon na kanyang sinalita* dataipuwa’t ang tt'ga batas ng mga Medo at mga taga Persia ay hindi na mababago.
Sa gayon, bagaman naalis si Vasti sa kanyaig pagka-reyna, ang totoo’y ang hari ang siyang nagbata ng ma-laking hirap. Siya’y nagkasala sa Dios sa paguutos na si Vasti ay gumawa ng isang maling bagay, at saka sa galit at kapootan, pinarusahan niya siya sa ipagsunod sa atas ng sariling budhi. Ang magandang karakter ni Vas-ti ay angat na angat at nangingibabaw sa karkter ng lasing at nagagalit na hari.
Ikalawang Kabanata
GINAWANG REYNA SI ESTER
NGAYON, kinakailangang humanap ng isang bagong reynang makakahaliM ni Vasti. Kaya nga ang lahat ng magagaudang prinsesa at magagaoidang dalaga sa boong kaharian ng Medo-Persia ay dinala sa palasyo, upang ma-kapiU ang hari sa kanilang lahat ng isang magbibigay sa kanya ng boong kasiyahan.
Nang panahong iyon, may isang Hudiong tumatahan sa Susan na ang pangalan ay Mardokeo. Wala tayong na-lalamang marami tungkol sa lahi nitong lalaking ito, mali-ban sa kanyang dinala sa kanyang tahanan, ng ba.tang
Si Mardokeo at ang maganda niyang. pinsang dalaga
(13)
14
SI ESTBR, ANG REYNA
bata pa, ang kanyang pinsang si Hadasa, ng namatay ang ama’t ina noon, at magiliw niyang pinalaki itong kagaya ng kanyang anak na tunay. Maraming Hudia ang nang-hiram ng mga pangalan sa mga bulaldak, at ang panga-lang Hadasa ay nangangahulugan ng arra/yan. Sinasabi sa atin na ang dalagang ito’y “maganda at miay mabuting anyo.” SiyaJy mahinhin at mabini, at magalang din na-man sa pakikipagusap at sa kilos. Anig mga dalagang may ganitong katangian ay hindi nawawalan ng mga kaibigan; kaya nga hindi natin ipagtatakang mabasa na ng si Hada-sa ay dinala sa palasyo ng hari at saka ipinabahala sa tagapagingat ng mga babai, ay pinagpakitaan siya ng bu-ong kagandahang loob.
Sinoman ay walang nagtanong kay Hadasa kung ta^ ga saan siyang bansa ng siya’y dalhin na sa tagapagingat ng mga babai. Kaugaliam ng piliin ang mga dalagang ito dahil sa kanilang kagandahan, walang kailangan kahi’t si-la’y kung taga saang bansa man. Kaya nga, kahi’t sino sa palasyo ay walang nakaalam na si Hadasa ay kabilang ng mga taong, dahil sa kanilang pagsamba sa tunay na Dios, ay hindi naibigan ng mga paganong taga Media at Persia na kanilang pinakikipainayanan.
Bagaman ang mga Hudio, una’y hindi naparoon sa bayang iyon sapagka't inibig nila, kundi marami sa kani-la ang dahil sa ibaJt ibang kadahilanan ay minabuti pa ang doon na manatili. Doon na sila lumaki, gumawa, nag-sipagasawa, at tumalaga na sa buong buhay; at doon ni-nais ng marami sa kanilang manirahan. Nguni’t nalala-man ng Panginoon ang mga kapanganibang sasapit sa ka-nila. Dahil sa Kanyang kaawaan ay Kanyang ipinahin-tulot ang mga pangyayaring nangyari sa korte ng masa-mang hari upang gumawa sa isang kaparaanang makita
15
GINAWANG KEYNA SI ESTER
Siya ag kanyang bayan na Siya nilang Dios at malakas nilang Tagapagligtas.
Sa wakas dumating din ang panahong si Hadasa ay dinala sa harap ng hari. Nang makita ng hari siya, pini-li kaagad siyang maging reytna, at ipinutong sa kamyang ulo ang korona ng pagkareyna. Ang kanyang pangalan ay pinalitan ng Ester, na sa wikang Persiaino ay nanga-ngahulugan ng Tala.
Dahil sa ang pagpili ng isang reyna ay isang mala-king pangyayari, dili nga fapg hinding ipinagdiwang at ipinagdaos ng isang miarilag na kapistahan para sa lahat ng mga pamgulo at mararangal na tao at sa mga lingkod din naman. Upaing parangalan ang bagong reyna, tina-wag yaong “pista ni Ester.,> Ang hari ay nagpadala rin naman ng mga kaloob sa marami niyang nasasakupan, kaya nga maraming tahanan ang nangaligaya rin naman.
Ikatlong Kabanata
TINANGKANG PATAYIN ANG HARI
PINAGSABIHAN ni Mardokeo si Ester na kahi’t ka-ninoJy huwag sasabihing siya ay isang Hudia, at ang mga pangyayaring hindi natagalan at nangyari ang nagpaki-lalang matalino ang gayong sabi. Ang pagkakasunod na-man md Ester sa kanyang ama-amahan ng maingat na ma-ingat kahi’t siya ay reyna na, gaya ng pagkakasunod niya n&ong siya’y bata pa sa tahanan ni Mardokeo, ang nag-papakilalang siya ay hindi nagmalaki kahi't nasa mataas na kalagayang iyon, at kanyang pinarangalang higit ang. Dios ng kanyang bayan kaysa karalpatan ng pagiging reyna.
Kung nalaman lamang agad ng ha»ri na si Mardokeo ay ama-amahan ng reyna Ester, disin nabigyan niya ng mataas na katungkulan sa kanyang tanggapan, at ang kanyang pangalan ay magigimg bulaklak ng labi ng* lahat ng tao. Gaya ng dapat mangyari, wala sinomang naka-pansin sa kanya, at nagpaparaan siyang parati ng pama-hon sa isang kahawanam sa harap ng palasyo ng hari, na-kikinig ng mga balita, nagtatanong-tanong, at nakikipag-usaip sa mga kaibigang naglalabas-masok.
Nangyari nga ng mga kaarawang iyon na dalawa sa mga pinagkakatiwalaang lingkod ng hari, sina Bigtam at Teres, ay nangagtangkang patayin ang haring Assuero. Samantalang silaY nakaupong malapit kay Mardokeo, isang araw, at nagsasalitaan ng marahan, ruadinig niya (ni Mardokeo) ang malupit nilang banta. Sinabi ni Mar-dokeo kay Ester ang ibig gawin ng mga taong iyon, at sinabi rijannan ni Ester sa hari. Sinabi rin rnaman ni Es-(16)
TINANGKANG PATAYIN ANG HARI
17
ter ang pangalan ng lalaking [pinagkakautangan niya ng kanyang buhay.
Ipinasiyasat karakaraka ang bagay na yaon, “nasum-pungang gayon nga. Naghari ang malaking bagabag sa palasyo ng araw na iyon, at ang mga nagsipagtangka ay pinarusaban karakaraka ng kamatayan. Pagkuwa’y isi-nulat naman ang buong kasaysayan ng mga manunulat sa palasyo sa isang aklat na iniingatan sangayon sa buhay ng bari, at miaingat na itinago. Tila mandin ang buong gi-nawa ni Mardokeong malingap sa pagsasaysay kay Ester ng pagtatangka laban sa hari ay hindi na madidinig pang muli!
Nadinig ni Mardokeo ang malupit nilang tanglea
Ikaapat m Kabmata
Sinikap ni Haman na ang mga Hudio'y Puksain
KABILANG ng mga taong nuay matataas na katung-kulan sa tanggapan ng hari ay naroon ang isang lalaking Haman ang pangalan, na totoong tuso at malu{pit. Siya’y mapagmapuri at mabuting mamamaraan, at sa pam&ma-gitan ng lahat ng kaparaanang abot ng kanyang kapang-yarihan ay sinikap niyang makaibigan ng hari. Napataas siya sa isa’t isang katungkulan hanggang sa siya’y na-ging pangalawa ng hari. Sa korte ang kanyang upuan ay sa kdnakanan ng hari; at saan man siya lumakad, o su-makay sa mga lansangan ng siudad, sa kanyang kabayong makisig, ang lahat ng mga lingkod ng hari ay yumuyu-kod kay Haman.
Itong pagyukod ng sayad sa lupa ay hindi isang pag-galang lamang. May taglay din itong pagsamba sa hari sa palagay na siya’y isang taga-langit. Sa Babilonya ng unang panahon, si Daniel at ang kanyang tatlong kaibi-gan ay nagmabuti pang mawalan ng buhay kaysa sumam-ba kahi’t kanino maliban sa Dios na tunay. Kaya nga may isa roong lalaln sa pulutong ng nasa may pintuang-daan ng hari na hindi yumukod ng sayad sa lupa pagdaraan ng palalong si Haman.9 9 Si Mardokeo ay hindi yumukod o gumalang man.,>
Bagaman sila’y nagsisiyukod ng sayad sa lupa may-roon namlang ilan sa kanila na nananatiling mulat ang mata upang tingnan kung ang lahat ay sumusunod sa (18)
SINIKAP NI HAMAN NA ANG MGA HUDIO’Y . . 19
utos ng hari. Ang isa sa mga lisyong mahihirap matutu-han ng tao ay ito: na ang tunay na pagsamba’y isang ba-gay na hindi mangyayaring gawing sapilitan—ang isang tao ’y hindi nararapat na pilitin, kahi ’t kaylan, ang kan-yang kapuwa na maniwala ng gaya ng kanyang panini-wala at sumamba ng gaya ng kanyang pagsamba. Binig-yan ng Dios, na siyang lumikha ng laliat ng tao, ang ba-waJt isa ng karapatang mamili. Yaong may ari ng buong
Sinabi niya sa hari na mayroong isang tanging bayan sa kan-yang kaharian na hindi tumutupad ng mga utos ng hari
20	____ SI ESTER, ANG REYNA
kapangyarihan ng langit at lu|pa, ay hindi namimilit ka-hi’t kaninong sundin ang Kanyang batas. Nagaamyaya si-ya, nguni’t hindi siya namimilit kaylan man.
At, opo, nakita ng nagsisipagmasid ang kaissuisang taong ivon na hindi yumukod kay Haman.
— Baki’t mo sinasalangsang ang utos ng hari?—araw araw ay itinatanong ng mga lingkod ng hari. Nguni’t hindi sila sinagot ni Mardokeo at wala siyang sinabi sa kanila kundi siya’y Hudio, sumasamba sa Dios na lumikha ng langit at ng lupa. At dahil doon ay hindi siya maaa-ring sumamba sa harap ng sinomang tao. Nguni’t sa mga pinuno sa (pintuang-daan ng hari ang katuwirang iyon ay hindi mabuti. Kaya isinumbong nila kay Haman.
Dahil sa siyay pinararangalan na ng mga prinsipe at mga lingkod ng hari at ang upuan ay sa kinakanan ng hari maaakala ng isang tao na si Haman ay nasisiyahan na. Nguni’t hindi. Nang madinig niya ang pagtanggi ni Mardokeo na yumukod, ay napuspus siya ng galit.
Datapuwa’t “inakala niyang walang kabuluhan na pagbuhatan ng kamay si Mardokeo na magisa.” Sinabi rin naman ng lahat ng nagsumbong kay Haman tungkol sa ginawa ni Mardokeo na ito’y Hudio. “Kaya nga inisip ni Haman na lipulin ang lahat ng mga Hudio na nangasa boong kaharian ni Assuero.,,
Pinagingatan ni Haman at hindi ipinaalam sa hari ang maliit, at walang kabuluhang bagay na ipinagnais ni-yang lipulin ang mga Hudio. Kung sinabi niya sa hari na: “May isang Hudio na nakaupo sa pintuang daan na aayaw yumukod sa akin, kaya ibig kong ipapatay ang la-hat ng Hudio sa kaharian,” di sasalang tatanggihan ng hari ang masama niyang kahilingan. Kaya nga ikinubli ni Hiaman ang kahyang galit, at tahimik siyang gumawa. Tinawag ang lahat niyang mga kaibigan at sila’y nagpa-
SINIKAP NI HAMAN NA ANG MGA HUDIOT . . 21
labunot, u(pang maalaman nila kung anong oraa ang ita. takda upang pagpapatayin ang mga Hudio.
“At sinabi ni Haman sa haring Asuero:
—May isang bayang nakakalat at nakasabog sa git-na ng mga bayan sa lahat ng lalawigan ng iyong kaha-rian; at ang kanilang kautusan ay kakaiba sa bawa't ba-yan; na hindi man Iamang iniingatan nila ang mga ka-utusan ng hari; kaya’t hindi ukol sa hari na sila’y tiisin.,>
Bawa ’t salita ng pangungusap na ito ’y miaingat na isinaayos. Hindi binanggit ni Haman ang pangalang Hu-dio. Ang mga Hudio ay may maluwalhating kasaysayan; at ang nangaroon noon sa kaharian ni Assuero ay nanga-roon sapagka’t inibig nila roon, at sila’y sakop na masu-nurin sa kautusan at tapat sa pagbabayad ng buwis.
Sinikap ni Haman na yaong “tanging bayang iyon” na kanyang binanggit sa tinig na napopoot na di karapat-dapat sa isang pangalan, ay lumitaw na walang kabulu-han sa paningin ng hari. Sila’y “nangiakakalat at sabog-sabog'* sa gitna ng mga bayan. Pagkatapos nitong namu-muhing pagbanggit na ito, ay ginawa niya ang isang ti-yak na (paratang na nalalaman niyang di maaaring di ikapoot ng hari: “Na hindi man lamang iniingatan nila ang mga kautusan ng hari; kaya’t hindi ukol sa hari na sila’y tiisin.”
Hindi pinatawad ng hari ang Reyna Vasti, na tunay niyang hinahangaan, dahil sa pagsuway sa utos niyang ginawa ng siya’y lasing. Hindi dapat tiisin na ang isang ‘nakakalat na labi ng lahing bihag, na tumangging sumiu-nod sa mga batas ng hari, ay mamuhay na payapa sa lu-paing iyon.
— Kung kalugdan ng hari, masulat na sila’y lipulin, — ani Haman na nagmamakinis,—at ako’y magbabayad ng sampung libong talentong pilak sa mga kamay niyaong
22
SI ESTER, ANG REYNA
mga may katungkulan sa mga gawain ng hari, upang dal-hiu sa miga ingatang yamau ng hari.
Sampung libong talentong .pilak! Ang halagang iyon ay hindi mahahamak-hamak kahi’t ng dakilang si Assue-ro man. Kailangan niya ang salapi upang mapakain ni-yang parati at maparamtan ang kanyang mga kawal, at uipang ibili ng mga kailangan sa kanyang pakikidigma. Madaling hinugot ng hiari ang kanyang singsing na pang-tatak sa kanyang daliri, at ibinigay kay Haman. Kung ang alin mang kasulatan ay nagtataglay ng tatak ng sing-sing na iyon, ang kasulatan ay may bisa sa kaharian ng Media at Persia upang ipatupad ang mga utos noon. Ngu-ni’t ang hari ay hindi nagkasiya sa pagbibigay ng sing-sing kay Harnlan.
—Ang pilak ay nabigay sa iyo, — anyiang nagmama-laki, — at gayon din ang bayan uipang gawin mo sa mga yaon kung ano ang inaakala mong mabuti.
Wari manding hindi talagang tangka ng hari na tanggihan! ang mialaking halaga na iniaalok sa kanya ni Haman; nguni’t yaon ang mga kaugaliang paraan ng pagsasalita sa Silangan, na lubhang nauunawa ni Haman', gaya rin naman ng pagkakaunawa ng hari. Kukunin ni Haman ang salapi sa mga Hudio na ibig niyang kamka-mian at pagpaipatayin, at wala siyang pinakananais kundi ang isakatuparan ang mga pangyayaring lilipol sa kani-lang lahat sa kaharian, at kasama nila an'g lalaking si Mardokeo, na hindi yumukod o sumamba man sa kanya.
Ikalimang Kabmata
MALUNGKOT NA MGA ARAW
NANG ikalabing tatlong araw ng unang buwan ay tinipong lahat ang mga kalihim ng hari; Mat nangiasulat na lahat ang ayon sa utos ni Haman sa mga satnaipa ng hari, . . . sa bawa’t bayan ayon sa kanilang wika; sa pangalan ng haring Assuero nasulat, at tinatakan ng sing-sing ng hari. ”
- Ang mga tagapag-hatid ng sulat ay nag-siyaong taglay ang mga salin ng utosng hari, araw at gabi ay mabilis na nagsisipag-lakbay hanggang sa kalayu-layuang lalawi-gan. Ang gawain ng hari ay parating na-ngangailangan ng pag-dudumali; nguni’t ta-nging iniutos sa mga tagapagdalang ito na magsipagmadali sa ki-nilang lakad. Ang mga sugo'y “nagsila-bas na madalian sa utos ng hari. ”
Napakalungkot ang nilalaman ng bawa’t isa sa mga liham na yaong may tatak—na sa araw na itinakda ang mga tao sa lahat
(28).
24
SI ESTER, ANG REYNA
ng mga lalawigan ay magsisihandang lipulin, patayin at ipahamak ang lahat ng mga Hudio, bata’t matanda, mga sanggol at mga babai . . . at samsamin ang lahat ng mga maiiwan nila.
Nagsiyaon ang mga tagahatid sulat na taglay ang mga salin ng utos ng hari
Saan ma’t mayroong bayan-bayanan ng mga Hudio, sila ’y n'agsisitahang pulu-jpulutong, o magkakalapit. Ito’y ginawa nila dahif sa kanilang relihion, kaugalian, at sa kanilang nasa na mabapisan ng kanilang mga kababayan. Hindi sila pinahintulutang magsipagdala ng mga sandata, at sapagka't sila’y magkakalapit sa kanilang mga tirahan, magiging madali ang sila ay paigpapatayin at samsamin ang kanilang mga tahanan at pagaari.
Ang utos tungkol sa mga Hudio ay ipinaalam din na-man sa Susan. Dito, gaya rin sa ibang, mga dako ay may mabuting pangalan ang mga Hudio. Kung ang utos na
MALUNGKOT NA MGA ARAW
25
katulad noo’y matutupad laban sa kanila dahil sa nasa ng kang taong bagong katataas sa kapangyarihan, naitanong tuloy ng mga paliaisip sa Susan sa kanila na ring sarili kung ano kaya ang mangyayari sa mga kabilang sa ibang lahi balang anaw? Samantalang nauupo at umiinom na magkasama ang hari at si Haman *1 gulong gulo naman ang siudad ng Susan.”
Kay lungkot ng mga araw na iyon para sa mga Hu-dio. Ang hari at ang kanilang nualupit na kaaway ay nag-sisiinom ng alak sa palasyo; ang banilang mga dating ka_ ibigan at mga kapitbahay ay tumalikod na sa kanila na kagaya baga ng isang iniwalay sa isang mabuting pag-sasama sa pamamagitan ng utos ng hari; ang matatakaw na paningin ay tumitinging may pagnanasa sa kanilang tahanan, bukid at mga hayop na para bagang kanilang hanila na at ang tiyak na pagpatay sa kanila (sa mga Hudio) sa isang araw sa hinaharap na hindi lubhang ma-lalaon. Anoanang tulong ay wala silang nalalaman na mang-gagaling sa tao.
Kahabag-habag mandin na ang pusong tao ay maging gayon ng kalupit na anopa’t hinahangad pati ng kama-tayan ng isang tao, huwag na ang isang buong bansa p*a, na aayaw sumunod sa isang batas na may kinalaman, hindi sa moral o sa katungkulan man ng tao sa kanyang kapu-wa, kundi sa ugat ng pagkakaiba lamang ng paniniwala sa relihion. Ang mga unang bayan sa silangan ay nagsi-sipagpalagay na banal ang kanilang mga puno; at kahi’t ngayon, ganyan ding paniniwala ang pinanghahawakan ng ilang lupain doon.
Datapuwa’t ang mga tapat na Hudio ’y walang sina-samha kundi ang tunay na Dios lamang. Sa lahat ng ka-utusan na hindi sila naaano sa kanilang pagtatapat sa
26
SI ESTER, ANG REYNA
Panginoon, sila’y maaayang nagsisisunod; nguni’t kung pinagsasabihan silang gumalang sa tao ng paggalang na nauukol lamang sa Dios, hindi sila sumusunod, kahi’t na upang iligtas lamang ang kanilang mga buhay.
Nang naririto pa si Jesus sa lupa ay sinabi niya: “Ibigay ninyo kay Cesar ang sa kay Cesar (pamahalaan dito sa lupa) at sa Dios ang sa Dios naman.” At Kanyang ipinaliwanag na ang utang natin sa Dios ay sinasaysay sa unang apat na utos ng Sampung Utos, na ibinigay doon sa bundok ng Sinai. Ang apat na utos na ito’y nagsasabi na wala kundi isang Dios lamang, ang Lumikha ng la-ngit at lupa, at tayo’y hindi dapat yumukod o sumam-ba sa iba; na tayo ’y di dapat gumawa ng larawan ng Dios, ni banggitin man sa walang kabuluhan ang Kanyang pangalan; at ating ipangingilin ang Kanyang Sabado upang Siya ’y maalaala nating palagi.
Walang hari o pamahalaan man na may karapatang gumawa ng batas na laban sa apat na batas na ito ng Dios. Kung sila Jy gumagawa ng mga gayong batas “dapat muna tayong sumunod sa Dios bago sa mga tao,,; at ta-yo’y Kanyang ipagtatanggol kung tayo’y masubo sa ka-guluhan. Halos ang lahat ng mabubuting pamahalaan ngayon ay hindi gumagawa ng mga batas na may kinala-man sa relihion, maliban na ng nauukol sa pagiingat sa tao sa kanyang sariling pagsamba; subali ’t may ilang pa-mahalaan namang gumagawa rin ng ganyiang batas, at bagaman ang mga batas na iyan a.y hindi ipdnatutupad, kung ipatupad na ay dapat tayong tumayong matibay na* kagaya ng pagkatayo nina Mardokeo at Ester, at ang Dios ay gagawa sa isang kaparaanan upang tayoJy mailigtas. Ang pinakamabubuting bayan sa bawa’t bansa ay yaong inuuna muna ang Dios; at ang mga pamahalaan na naging
MALUNGKOT NA MGA ARAW
27
pinakadakila at malusog ay yaong hindi gumawa ng mga batas na sumusumang sa mga batas ng Dios.
Ang pagsamba ng puso ay hindi mangyayaring ma-ipilit, at ang ganyang uri ng pagsamba ay tanging naka-lulugod sa Dios. Pinababayaan Niyang malaya ang tao, ang lahat ng tao, upang piliin kung aling Pamginoon ang
MalulungTeot na mga araw yaon para sa mga Hudio
kanyang paglilingkuran; at kaylan ma’y hindi Niya aali-sin ang kalayaang ito sa kanila. “Ang mga tunay na su-masamba ay sasamba sa Ama sa Espiritu at sa katotoha-nan: sapagka’t hinahanap ng Ama ang mga gayon upang sumamba sa Kanya.,> At gaya ng mga kaarawan ng tam-palasang si Haman ililigtas din naman ng Dios ang lahat ng nagtitiwala sa Kanya.
Ikaanim na Kabanata
Mga Araw ng Pagaayano at Pananalangin
ISA SA mga unang nakarinig ng utos na iyon laban sa mga Hudio ay si Mardokeo. Nang malaman niya kung ano ang nagawa, kanyang hinapak ang kanyang kasuotan, sang-ayon sa kaugalian ng taong nababalot ng masidhing kaba-gabagan ng mga araw na iyon. Pagkuwa’y “nanamit siya ng kayong magaspang na may mga abo,M at “luma-
Sa malaki niyang kadalamhatian, nagsuot si Mardoleeo ng lea-yong magaspang, at tinanggihan ang leasuotang ipinadala sa kanya ng reyna
(28)
MGA ARAW NG PAGAAYUNO AT PANALANGIN 29
bas sa gitna ng bayan, at humiyaw ng malakas at kalagim-lagim na hiyaw.,,
Ang damit na magaspang at ang pananangis ni Mar-dokeo ay hindi mga tanda lamang ng pangamba. Ipina-kikilala noon ang kanyang pagsisisi sa kasalanan. Gayon din ang ginawa ng lahat ng mga Hudio sa buong mala-king kaharian; sila’y nagsilapit na lahat sa Panginoon sa kanilang kabagabagan at linggatong; iniwaksi ang kanilang mga pagkakasala at tumawag sa Dios upang sila’y iligtas.
Si Mardokeo ay nakitang nakatayo na nakapanamit ng kayong magaspang sa harapan ng pintuang-daan ng hari, at ang tinig ng kanyang panangis ay umaalingaw-ngaw sa himpapawid. Nang siya ay makita ng lahat ng nagsisipalingkod sa reyna ay sinabi nila rito:
-r- Si Mardokeo, — anila — ay nakapanamit ng ka-yong magaspang, at may abo sa ulo.
Nalungkot na mainam ang reyna ng kanyang madi-nig ang balitang ito. Marahil may kamaganak silang na-matay. At kanyang nalalaman, na dahil sa si Mardokeo ay nagdadalamhati hindi siya nararapat lumapit sa palasyo ni makipagusap man sa kanya; ngunPt dahil sa siya’y isang anak, maaari siyang magpadala ng isang kaloob. “At siya’y nagpadala ng bihisan upang isuot ni Mardo-keo, at upang hubarin ang kanyang kayong magaspang: ngunPt hindi niya tinanggap.” Sa pamamiagitan riito’y natanto ni Ester na ang bagabag na sumapit kay Mardo-keo ay matinding higit sa pagkamatay lamang ng isang kamaganak.
Sa gayon ay tinawag ni Ester si Hatak, na itinakdang maglingkod sa kanya, at sinugo niya kay Mardokeo upang maalaman kung ano yaon at kung baki’t gayon.” At si-
30
SI ESTER, ANG REYNA
nabi ni Mardokeo kay Hatak ang lahat ng may kinalaman sa ntos, at “ang lubos na kabilangan ng salapi na ipina-ngako ni Haman na ibayad sa mga ipgatang-yaman ng hari hinggil sa mjga Hudio upang lipulin sila.n Ibinigay din naman ni Mardokeo kay Hatak ang “isang salin ng pasiya na natanyag sa Snsan upang lipulin sila, upang ipakilala kay Ester at ipahayag sa kanya: at upang ibi-lin sa kanya na siyaty paroon sa hari upang mamanhik sa kanya, at upang hingin sa kanya, dahil sa kanyang bayan.”
Hindi isang bagay na ma-dali ang hingin ni Ester sa ha-ri ang buhay ng kanyang bayan. Una’y hindi ka-ugalian sa mga lupain sa Sila-ngan na gawin samadalian ang mga bagay. At ikalawaY sa pa-nahong ito ang reyna ’y hindi lu-bos na natatan-yag pa. Sa lo-ob ng tatlum-pung araw hin-di pa siya ipi-natatawag ng hari. At sanga-yon sa batas ng
Ibinigay ni Hatak ang isang salin ng utos leay Ester
MGA ARAW NG PAGAAYUNO AT PANALANGIN 31
palasyo, alin man, lalaki o babai, na nais pakinggan ng hari, o lumapit man sa kanyang harapan sa kaloob-looban ng tirahan ng hari ng hindi ipinatatawag ay ipapapatay, maliban ng ilawit ni Assuero ang ginto niyang setro. Mu-
Ang hari at si Haman ay nagkaleainan at nagleakatuwa
li pa niyang sinugo ang matapat na si Hatak kay Mardokeo upang ipaliwanag kung ano ang lagay ng mga bagay-ba-g'ay at upang ibalita rin naman na siya (si Ester) ay ma-higit ng isang buwang hindi ipinatatawag ng hari.
Nang marinig ni Mardokeo ang balita ng reyna ay nagpadala siya kay Ester ng ikalawang pamanhik na ma-alab,—hindi para sa kanyang buhay, ni ng dahil man sa buhay ng reyna, kundi para sa buhay ng buong bayang
82
SI ESTER, ANG REYNA
Israel. Ang isang buhay, ang buhay ng isang anak na ba-baing pinakamiam^hhl, kahi’t ang buhay ng reyna, ay di dapat ipalagay na napakahalaga’t di maihahandog sa ka-pakanang kagaya nito.
— Huwag mong isipin ang iyong sarili, — ang saad ng pabalitang pahatid ng kanyang pinakamatapat at pinaka-mabuting kaibigan dito sa lupa, — na ikaw ay makatata-anan sa bahay ng hari, ng higit kaysa lahat ng mga Hu-dio. Sapagka’t kung ikaw ay lubos na tumahimik sa pa-nahong ito, ay magtataglay nga ng katiwasayan at kalig-tasan ang mga Hudio sa ibang dako, nguni’t ikaw at ang sangbahayan ng iyong magulang ay mapapahamak. — At saka sumunod dito ang napakagandang pangwakas na pangungusap ng pabalita, na nagpapa&Iaala kay Ester ng pagaalaga ng Dios para sa kanya sa buo niyang buhay, at ang kanyang katungkulan sa kasalukuyang sigalot: At sinong nakakaalam na kung kaya ka pinasapit sa kr-harian ay dahil sa bagay na ito?
Nalalaman ni Mardokeo ang nakakalagim na kasaysa-yan ng Israel mula pa ng unang kapanahunan. Nalalaman niya ang pagkapagligtas ng Panginoon sa Kanyang ba-yan sa ibang kapanahunan ng pagtulung-tulungan siya ng kanyang mga kaaway; ang pagkapagbukas Niya ng tu-big sa dagat sa harap ng kanilang mga paa, pinuksa ang hukbo ng makapangyarihan sa pamamagitan ng anghel Niyang nanghihiganti, at ang pagkakapagkalat ng kan-yang pinili sa mga bansa bilang kaparusahan sa kanilang pagkakasala. Bilang tugon sa mga panalangin niyang ma_ ningas, nialaman niya na ang Israel ay maliligtas noon. Sa ganang kanya at sa magandang Reyna Ester, hindi ka-ilangang mawala ang banilang buhay, kung sa pagkawa-lang yaon, ay maililigtas lamang nila ang mga Hudio sa
MGA ARAW NG PAGAAYUNO AT PANALANGIN 33
malupit na kapalarang ipinasiya ng tampalasanang si Haman.
Sa gayon, sapagka’t napukaw ng tapat ding pagibig, ay sinugo ni Ester ang lalaking yaon upang magdala kay Mardokeo ng kanyang kasagutan:
Ang reyna at ang kanyang ntga abay ay nagsmpagayuno na, man at nagsisipanalanging maningas
— Ikaw ay yumaon, pisanin mo ang lahat ng Hudio, na mangakaharap sa Susan, at ipagayuno ninyo ako, at huwag kayong magsikain o magsiinom man na tatlong araw, gabi o araw: ako naman at ang aking mga dama ay mangagaayuno ng gayon ding paraan; at sa gayo’y papa-sukin ko ang hari, na hindi ayon sa kautusan; at kung ako’y mamatay ay mamatay.
34
SI ESTER ANG REYNA
Kay laking pagkakaiba ng mga nangyayari sa mag-kabilang panig ng palasyo: Sa isang dako, ang hari at ang kanyang mga kasanggoni ay nagsisiinom at nagkaka-inan, kasama si Haman na nagmamalaki sa di na mala-laong pagkalipol ng mga Hndio; sa kabilang dako naman ang reyna at ang kanyang mga dama ay nagsisipaigayuno at nagsisipanalanging maningas. Sa paningin ng tao’y lu-malabas na ang buong kapangyarihan ay naSa hari at na kay Haman; datapuwa’t sa katotohanan ang kapangya-rihan ng Langit ay sumasa reyna, at sa harap ng banal na kapangyarihang yaon, ang pinakamasasamang pakana, ng masasamang tao ay nawawalang kabuluhan.
Ikapitrng Kabanata
Ang Paanyaya ng Reyna
LUMIPAS ang mga araw—una, ikalawa, ikatlo. May pangamba at takot na hinintay ng reyna ang oras ng kan-yang pagharap sa hari. Gayon man ay nasa kanyang pu-so ang kapayapaan ng langit, at may tapang na nagpa-tuloy. Matapos na mahubad ang kasuotan ng pagaayuno at pagluha, kanyang isinuot ang damit reyna niya, mari-ngal at maganda.
Ang hari ay nakaupo sa kanyang luklukang hari sa bahay-hari. Naroroon din naman. ang mga ibang tao upang magharap ng kani-kanilang mga kahilingan, ng masok si Ester sa pintuan sa isang dako ng looban na pag-tingin ng hari sa isang magandang tanawing yari sa dala-wang hanay ng mga haligi, ay tanaw na tanaw agad.
Sandali yaong maselang. Walang makapagsabi kung ano kaya ang gagawin ng malupit na hari. Dabapuwa ’t “ang puso ng hari ay nasa kamay ng Panginoon:” at ang Kanyang mga anghel ay nakatayong hindi naldkita sa piling ng marangal at batang reyna. Nang pinagmamas-dan ni Assuero si Ester, ang kanyang puso’y napuspus ng pagmamalaki. Ang reyna! Ang maganda niyang tala! Kay kaibig-ibig, kay hinhin, kay bini niya! Ano kaya ang hihilingin niyat Mapitagan niyang inilawit ang kanyang setro, at “lumapit si Ester at hinipo ang dulo ng setro. ’ ’
“Nang magkagayo ’y sinabi ng hari sa kanya:
(35)
36
SI ESTER, ANG REYNA
—	Anong ibig no reyna Ester? at ano ang iyong hi-ling ? — Saka hindi na naghintay pa ng kasagutan ay idi-nugtong na kaagad: — Mabibigay sa iyo kahi’t kalahati ng kaharian.
Maingat na maingat ang reyna Ester sa kanyang pag-banggit ng suliraning laman ng kanyang puso. Ipinangam-ba niyang kung paratangan si Haman ay ikagalit ng ha-ri; at hingin naman sa kanyang iligtas ang buhay ng mga Hudio ay ipagaalab ng galit ni Ilaman. Kaya nga., may ngiti niyang inanyayahan ang hari sa isang pigingan.
—	Kung inaakalang mabuti ng hari, — anya, taglay ang pangakit ng kahin-hinang abot ng kanyang kaya,—pu-maroon sa araw na ito ang hari at si Haman sa pigingan na aking inihanda sa kanya.
Ang kahilingang ito’y ikinasiya ni Assuero. Kung sa bagay alam niya na hindi ito ang ubod ng lahat ng iyon; nguni’t ibig niyang miakita kung papaano kaya ipahaha-yag ng reyna ang tunay na nasa kanyang pagiisip.
—	Papagmadaliin si Haman, — iniutos niya,— upang magawa ang gaya ng sinabi ni Ester.
“Sa gayo’y naparoon ang hari at si Haman sa pi-gingan na inihanda ni Ester. ” Ang pagkain, ang musika, ang mga bulaklak, ang lahat ng naroroon sa pigingan ay nakasiya kay Assuero; at ng magtatapos na, kanya na-raang itinanong uli kay Ester kung ano ang kanyang hi-ling, at ipinabatid sa kanya na kahi’t ano yaon kahi’t ang kalahati ng kanyang kaharian, ay ipagkakaloob sa kanya.
Datapuwa’t hindi pa rin handa si Ester na ipahayag ang laman ng kanyang puso sa hari. Napakalaki ang na-papaloob sa bagay na yaon. Ang buhay. ng kanyang ba-yan pati ng kanyang sariling buhay, ay nabibitin sa tim-bangan.
ANG PAANYAYA NG REYNA
37
— Kung aio’y nakasumpong ng biyaya sa paningin ng hari, — ang mahinhin niyang sagot,—at kung kalug-dan ng hari na ipagkaloob ang aking hingi, at gawin ang aking hiling, na pumaroon ang hari at si Haman sa pigi-ngan na aking inihahanda sa kanila at aking gagawin bu-kas na gaya ng sinabi ng hari.
Sa pagsagot ng gayon ay lalo na manding nagalab ang nasa ng hari na maalaman ang bagay na vaon. Na-kita karakaraka ni Assuero na higit sa karaniwang kaprit-so lamang ang nasa likod ng pangyayaring yaon. Dahil sa mataimtim na nasang ito na maalaman ang nais ng reyna, ay lalo namang tumalaga siyang ipagkaloob ang kahilingan ng reyna Ester pag ipinaalam na.
Ang hari at *i Haman sa pigingan ni Ester
Ikawalong Kabanata
Ang Galit ni Haman
DAHIL sa nagmamalaking mainam sa karangalang ipinakita sa kanya ng reyna sa pamamagitan ng paanya-ya sa ikalawang pigingan, nilisan ni Hamian ang palasyo ng araw na iyon na masayang masaya ang puso. Siya la-mang ang tanging nakasama ng haring kasalo ng reyna sa pagkain! Siya at saka ang hari ay inanyayahan ng reyna sa ikalawang pigingan. Ang lahat ng bagay ay nagpapa-tuloy na kagaya ng kanyang ninais! Subairt hindi! Sa kanyang pagdaraan sa gitna ng karamihang lingkod ng hari at ng mga taong nagsisipaghintay sa pintuan ng hari na may kani-kanyang layon, bawa’t tao’y nagsiyukod! Ang ibig sabihin ay lahat maliban sa isa. Naroon ang Hudiong nakaupo sa tabi ng pintuang-daan! Siya lamang sa lahat ng naroroon ang hindi man tuminag sa kinauupan ni yumukod man sa harap ng palalong lalaking iyon. Siya’y sa Dios lamang yumuyukod. At ng “miakita ni Haman si Mardokeo sa pintuang-daan ng hari, na hindi siya tu-mayo o kumilos man sa kanya, siya’y napuno ng pagkapo-ot laban kay Mardokeo.,, Ang poot at panibugho ng isang baluluwang maliit ay nagalab sa kanyang puso.
Kaya nga umuwi si Haman sa kanyang tahanang pu-no ng kapalaluan at galit — kapalaluan sapagka’t siya lamang ang tanging naanyayahan sa isang piging na ka-sama ng hari; galit sapagka’t ang Hudiong si Mardokeo ay tumangging yumukod sa kanyang harap. Naramdaman niyang nakagiginhawa mianding madinig ang mga papuri (38)
ANG GALIT NI HAMAN
39
ng kanyang mga kaibigan. Marahil kanila rin namang pa-payuhan siya kung ano kaya ang marapat gawin. Kaya nga, tinawag niya silang lahat, pati ng kaniyang may-bahay na si Seres, at “isinaysay ni Haman sa kanila ang kaluwalhatian ng kanyang kayamanan, at ang karamihan ng kanyang mga anak, at la^at ng bagay na ipinagkaloob ng hari sa kanya, at kung papaanong siya’y nataas ng higit kaysa mga pangulo at mga lingkod ng hari. ’ ’ Saman-talang isinasaysay niya ang lahat ng ito ay naramdaman niyang nasauli sa kanya ang paggalang niya sa sarili; la-long lalo niyang ikinasiya ang pagsasaysay sa kanila ng bagong karangalang natamo niya ng araw na iyon.
—	Oo, si Ester na reyna ay hindi nagpasok ng sino-man na kasama ng hari sa pigingan na kanyang inihanda kungdi ako lamang; at kinabukasan naman ay inaanya-yahan niya ako na kasama ng hari.
Datapuwa’t kahi’t ng sinasabi niya ang malaking ka-rangalang iyon, sa kanyang pagiisip ay umuukilkil mandin ang larawan ng pulutong ng miga taong nangakaluhod sa pintuang-daan ng hari at yaong Hudio na nakatayong hin-di man tumitinag sa kanyang kinalalagyan, at biglang su-milakbo ang malaking galit sa kanyang puso.
—	Gayon man, — anya, — ang lahat ng ito’y walang kabuluhan sa akin habang aking nakikita si Mardokeo na Hudio na nakaupo sa pintuang-daan ng hari.
Samantalang si Seres at ang mga kaibigan ni Haman ay nangakikinig sa palalo niyang kasaysayan, sila man ay nakiramay na rin sa kanya. At ng kanyang banggitin ang ginawa ni Mardokeo, sila man ay nakigalit ding ga-ya ng pagkagalit ni Haman. Masasama silang tagapayo, sapagka’t wala silang ginagaya kungdi ang mga damda-min ni Haman. Nakabuti sanang di palak para sa kanya
40
SI ESTER, ANG REYNA
kung nang mga sandaling iyon ay natutuhan ng kanyang mga kaibigan ang kabutihan ng magandamg loob; data-puwa't ang kagandahang loob ay hindi isarig biyaya ng mga pagano. Sa halip na tulungan si Haman na mapawi ang galit at poot, lalo pa nilang pinapagalab. Nakita ni-lang siya’y nauuhaw sa paghihiganti, at upang mabig-yang kasiyahan siya ay pinayuhan nila siyang gawin na agad at huwag ng magpaliban. Hingin na niya karakaraka ang kapahintulutan ng hari na maipapatay si Mardokeo. Isang maliit na bagay lamang iyon, anila, at nuadaling ipagkakaloob sa kanya ng hari ang buhay ng isang Hu-diong walang kabuluhan.—At huwag mo ng itago ang ga-nitong paghihiganti,—ang sulsul pa nila. Kilala ng lahat ang pagkakatanggi ni Mardokeo na ikaw ay parangalan; dapat makita ng buong sanglibutan ang parusa sa kanya.
Sa gayon ay magsipagpanukala silang lahat na 9i Mardokeo ay ipabitay sa lugar na malalaman ng buong siudad.
—Magpagawa ka ng isang bibitayan na may limam-pung sikong taas,—anila. Sa panukat natin ang makaka-timbang ng sukat na iyon ay pitumpu't lima o isang da-ang talampakan. Mataas iyon sa pader ng mga halanuu nan ni Haman at makikita ng buong siudad. Ang panu-kalang ipinayo’y hingin nd Haman sa hari pagkauma-gang umaga ang kapahintulutan upang ipabitay si Mar-dokeo.
— Kung magkagayo’y yumaon kang masaya na ka-sama ng hari sa pigingan, — ang sabi pa nila.
* * At ang bagay ay nakalugod kay Haman.9 * Kanyang ipakikita sa siudad kung ano ang mangyayari sa sino-mang mangangahas na umupasala sa kanya. Nalugod siya
ANG GALIT NI HAMAN 41
ng gayon na lamang at nagutos siya sa kanyang mga lingkod karakaraka at “kanyang ipinagawa bng bibi-tayan,” ng gabi ring iyon.
Kay itim na larawan ang ipinakiki-lala sa atin dito sa mga pangungusap na ito! Malugod na isipin ang kama-tayan ng kanyang kapuwa tao, mag-panukalang gumawa ng nakapanghi-hilakbot na kasalanang pagpatay ng kapuwa at saka “yumaong masaya sa pigingan,M ay nagpapakilala ng isang matigas at malupit na puso.
Ikasiyam na Kabmata
Magdamag na di Nakatulog
HINDI karaniwang gabi yaon sa Susan. Sa magan-dang halamanang nakapaligid sa tahanan ni Haman ay nadidinig ang pukpuk ng martilyo at ingay ng lagari, at may mga aninong nagmamadaling paroo’t parito sa pama-magitan ng liwanag ng mga sulo, at nagsisipagtayo ng bi-bitayang pagbibitayan kay Mardokeo. Sa palasyo mami ay mayroon ding mga matang di mapikit. ‘ ‘ Hindi makatulog
(42)
MAGDAMAG NA DI NAKATULOG
43
ang hari.” Ang musika at mga awit ay walang nagawa upang patahimikin ang kanyang damdamin. Sa wakas, upang mapatahimik ang kanyang pagiisip at sumaya ang kanyang diwa, ay kanyang tinawag ang kanyang mga ling-kod upang dalhin sa kanya ang mga aklat talaan, at saka basahin sa kanya.
Kahi’t mga hari ay hindi rin lubos na makapangya-rihan. Sa pagtulog ma isang magaan at karaniwang bagay lamang ay wala silang kapangyarihan. Subali’t ang di pagkakatulog ng hari ng gabing yaon ay may sanhi. Ang mga dalangin ng mga Hudio, ni Ester at tni Mardokeo ay dininig sa langit; at sinugo ang mga anghel upang iligtas ang bayan ng Dios. Isang anghel amg tumayo sa piling ng haring pagano, at nawala sa hari ang antok. Marahang lumipas ang mahahabang oras, samantalang bimabasa ang mga ulat.
Pakingg^n ninyo! Ano itong nadinig ng hari? Ang kasaysayan ng tangka ni Bigtan at ni Teres, yaong mga kamarerong nagsipagsikap na magbuhat ng kamay sa hari, sa dakilang Assuero. At sino yaong nagsumbong ng bagay na iyon? Si Mardokeo, ang Hudio. Baki’t wala siyang ma-alaalamg gantimpala na naipagkaloob sa lalaking ang pa-ngalan ay Mardokeo — papaano’t yaon ay nakaligtaan? Wala; walang binabanggit na gantingpala.
— Anong karangalan at kamahalam) ang nagawa bay Mardokeo sa bagay na ito ? — itinanong ni Assuero. Ang tinig ng hiari na may galit at nagtataka ay ikinagulat ng nagaantok na kalihim, at kanyang tiningnang maingat ang talaan. Subali ’t yaon na lamjang ang masusulat doon. Wala ng idinagdag ang tagasulat ng palasyo; at sinaysay ang pangyayari sa ilang pangungusap lamamg at saka iti-nago.
44
SI ESTER, ANG REYNA
Hindi pa rin nasiyahan ang hari, at tiningnan niya ang mga taong nakatayo sa malapit niya na para bagang hinahangad niyang sila ’y magsipagsalita.
—	Walang ianomang nagawa sa kanya, — tugon ni-lang lahat.
Walang anomang nagawa sa kanya! Kung gayon ay aasibasuhin agad ng hari ang bagay na iyon. Ang dilim ng gabi ay lumdpas na ng mga sandaling iyon, at nagpa-pasimula na naman ang maghapong paggawa. Mayroon na noong nakatayo sa looban.
—	Sino ang nasa looban? — itinanong ng hari.
Walang sinayang na sandali si Haman upang tupa-
rin ang kanyang masamang adhika na nasa isip. Maagang maaga pa’y nagsadya na agad siya sa palasyo upang hi-ngin ang buhay ni Mardokeo. Subali’t, ah, si Hamian, — du-mating siyang huling htili!
Sa tanong ng hari, madaling sumagot naman ang mga lingkod:
—	Narito, si Haman ay nakatayo sa looban, — anila.
Ang hari namdn ay kasing liksi rin nila. Ang bagay
na naantalang miatagal ay di dapat ipagpaliban pa.
—	Papasukin siya, — ang kanyang utos.
iiiiiiiinnnitiitiit
Ikasampung Kabanata
Pinarangalan si Mardokeo
NAGMAMADALI si Haman. Ibig niyang mabitay agad si Mardokeo, upang hindi magkaroon mg anomang ulap ang kanyang kaigalakan sa ikalawang pigingan. Nang dalhin sa kanya ang pasabi ng hari, nasiyahan. siyang ga-yon na lamang. Datapuwa’t wala siyang malay sa hindi pagkakatulog ng hari ni sa nais mang nasa pagiisip noon na parangalan ang nagligtas ng kayang buhay na mdnsan.
Kaya nga pumasok si Haman: Datapuwa’t makinig kayo! Nagtatanong ang hari ng isang bagay na di kara-niwan!
—	Anong gagawin sa lalaki na kinalulugdang para-ngalin ng hari?
Walang ulap na nakalililim sa pagiisip ni Haman ng sandaling yaon. “Anong gagawin sa lalaki na kinalulug-dang parangalin ng hari?” Karangalang di na mabilang ay napabuhos na kay Haman, at ngayon, — ungayon, ini-sip ni Haman sa kanyang sarili: Sino ang kinalulugdang parangalin ng hari ng higit kaysa akm?”
Ang tugon ni Haman ay nagpakilalang hindi pa siya nasisiyahan. Hindi sapat ang maging pangalawa ng hari; ang nais niya’y makapagsuot ng kasuotan ng hari, suma-kay sa kabayo ng hari, at maramdamian ang bigat ng korona ng hari na nakaputong sa kanyang noo.
—	Sa lalaki na kinalulugdang parangalin ng hari,—ani Haman, —ay dalhan ng damit hari na isinusuot ng hari, at ng kabayo na sinasakyan ng hari, at putungan sa ulo ng koronang hari: at ang bihisan at ang kabayo ay mabigay
(45)
SI ESTER, ANG REYNA
(46
sa kamay ng isa sa pinakamahal na pangulo ng hari, upang * bihisang gayon ang lalaki na kinalulugdang parangalin ng hari, at pasakayin siya sa kabayo sa lansangan ng ba-yan, at itanyag sa unahan niya: Ganito ang gagawin sa lalaki na kinalulugdang parangalin ng hari.
Karaka-naka’y sinangayunan ng hari ang panuka-lang ipinasok. Datapuwa’t ang una niyang mga salita y tumama sa pakinig ng palalong si Haman na kagaya ng hatol na kapahamakan.
— Ikaw ay magmadali, at kunin mo ang bihisan at ang kabayo, gaya ng iyong sinabi, at gawin mpng gayon kay Mardokeo na Hudio, na nauupo sa pintuang-daan ng hari: huwag magkulang anomang bagay sa lahat na iyong sinalita.
Ikinasiya ni Hamang pangarap-ngarapin ‘ ‘ ang pinaka-mahal na pangulo ng hari” ay nagaakay ng kabayong si-nasakyan niya sa mga lansangan, na sa gayon ay nagpa-pakilalang siya’y totoong dinadakila; datapuwa’t ngayong makilala niya na siya itong gagawa ng gayon para kay Mardokeo na kanyang kinapopootan, at inaasahan pa na-mang maipapatay niya ng araw na iyon, ay napuspus ng kapaitan ang kanyang kaluluwa.
Nagmamadali ang mga lingkod na kumuha ng mga damit ng hari, at ang iba namian ay pinagsabihang kunin ang pinakamabuting kabayo na may magandang kagaya-kan sa kabalyerisa ng hari.
“Ng magkagayo’y kinuha ni Haman ang bihisan at ang kabayo, at binihisan si Mardokeo, at pinasakay sa lan-sangan ng bayan at nagtanyag sa unahan niya: Ganito ang gagiawin sa lalaki na kinalulugdang parangalin ng hari.”
PINAftANGALAN SI MARDOKEO
47
Si Eaman ang may hawaTe ng rendang naglagos sUa sa siudad
Hindi miminsan kundi maraming beses na ang mga salitang iyon ay umalingaw-engaw ng malakas at maliwa-nag, samantalang ang prosesyon na pinangungunahan ni Mardokeo na nakasakay sa kabayo ng hari at ang renda’y hawak ni Haman, ay naglalagos sa siudad. Ang mga ban-dilang mariringal ang kulay, na maganda dahil sa mga butda, ay pumiapalaypay sa hangin; ang tunog ng tug-tugin, ang tunog ng mga pakakak, at ang tunog ng tam-bor ay umaalingaw-ngaw sa himpapawid. Maraming tao ang nagsiksikan sa makikipot na lansangan, na ang la-hat ay sabik makakita at miakadinig; at gaya rin ngayon,
48
SI ESTEB, ANG REYNA J
pagkaraan ng prosesyon, karamihan namang mga bata ang sumusnnod, samantalang dinadakila ng bayan ang Hudiong nagligtas sa buhay ng hari.
Sa karangalang iyon ay hindi nagmalaki si Mardokeo; subali’t naniwala siya na ang Dios ng langit na nagligtas sa kanyang buhay ng araw na iyon sa kanyang kaaway ay siya ring miagliligtas sa Kanyang bayan.
Nakataas pa ang ulo ni Haman sa hinahaba-haba ng prosesyon hanggang sa natapos. Kanyang sinalita ang pa-hayag ng hari hanggang sa hindi na tuloy masaanbitla ng kanyang dila ang mga salita at hindi na mabigkas ng kan-yang boses; at kanyang ibinigay ang mga kasuotan ng hari at ang kabayo sa mga tagapagingat. Saka pa lamang nanglumo ang bakal niyang damdamin, at napuspus ng kahihiyaan at kapaitan ang kanyang kaluluwa. Tumata-ngis at may takip ang ulong nagmadali siyang nuwi sa kanyang bahay.
l\alabing Isang Kdbanata
ANG IKALAWANG PIGINGAN
MULI na namang hinanap ni Haman ang pangaliw ng kanyang mga pantas na tao at kanyang asawa. Da-tapuwa’t 4<ang masasamang tagapayo ay masasama ring mangaaliw.M Nalalaman ng mga kaibigan ni Haman ang lahat ng nangyari, at doon ay nabasa nila ang pagkabigo ng kanilang sariling mga panukala. Poot at nangangam-bang srnabi nila:
— Kung si Mardokeo na iyong pinasimulang kina-hulugan' ay lahi ng mga Hudio, hindi ka mananaig laban sa kanya, kungdi ikaw ay walang pagsalang mahuhulog sa harap niya.
Napakadilim na sandali iyon para sa dakilang si Ha-man. Nawalan siya ng sigla, at siya ay naalipusta, hindi lamang sa paningin ng kanyang mga kaaway at ng bu-ong siudad, kungdi gayon din sa kanyang sariling taha-nan at sa kanyang mga piling kaibigan. Sa mga lansangan at sa mga tahanan sa Susan ang kasaysayan ng kanyang pagkapahamak ay inuulit na muli’t muli na may pagkut-ya at pagupasala; mabilis pa sa hanging kakalat yaon sa bawa’t sulok ng kaharian. Samantalang kanyang iniisip ang mga bagay na ito na puspus ng pangamba at takot apg kanyang puso, ay napayuko ang palalo niyang ulo.
'Subali’t si Haman ay hindi pinahintulutang- maupo ng tumatangis sa kanyang tahanan. Hindi natagalan at dumating ang mga lingkod ng hari sa kanyang pintuang-
(49)
50
SI ESTER, ANG REYNA
daan, “at nangagmamadaling dinala si Haman sa pigi-ngan na inihanda ni Ester.’ ’ Ikatutuwa pa ni Hamang hu-wag ng dumalo roon ngayon, subali’t hindi siya maka-iwas. Kaya nga kasama ng nnga abay ng hari na siya’y nagtungo sa palasyo.
Sa pamamagitan ng karangalang ipinamalas kay Mardokeo, ay nakita ni Ester na ang hari ay walang ka-pootan sa mga Hudio. Kaya nga, bagaman nalalaman niya na ang mialaking suliraning kinabibitinan ng buhay ng kanyang bayan at ng kanyang sarili ay pasisiyahan ng gabing iyon, nanampalataya siya na sila’y ililigtas; ng Dios ng gabing iyon.
Bukod sa roon, mandin ay nais ng haring pagpaki-taan siya ng kagandahang loob pa.
—	Ano ang iyong hingi Reyna Ester? itinanong ng hari sa kanya; at saka idinugtong na naman: — At ibi-bigay sa iyo.
At minsan pa:
—	Ano ang iyong hiling? Kahi’t kalahati ng kaha-
rian ay ipagkakaloob ?	,
Bahagya ma’y hindi napangarap ng hari ang uri ng kahilingang gagawin ng Reyna Ester; subali’t ng kan-yang makita ang matimtimang mukha nito, at ng madinig ang tinig niyang walang gatol, nalaman agad ng hari na isang bagay na totoong mahalaga ang mahahayag.
At hindi siya nagkamali.
—	Kung ako’y nakasumpong ng biyaya sa iyong pa-ningin, Oh, hari, at kung kalulugdan ng hari ipagkaloob sa akin ang aking buhay sa aking hingi at ang aking ba-yan sa aking hiling: sapagka’t kamd ay naipagbili, ako at ang aking bayan, upang ipahamak, upang patayin, at upang lipulin, — anang reyna sa maliwanag na tinig.
ANG IKALAWANG PIGINGAN
51
—NgunPt kung kami ay naipagbili na mga pinakaali-ping lalaki at babae, ako’y tumahimik, — idinugtong pa niya.
— Sino siya, at saan nandoon siya, na nangahas mag-banta na gumiawa ng gayon? — itinanong ng hari.
Kung maaari lamang, si Haman ay tumakas na sana noon mula sa dulang ng pigingan; subali t liindi siya ma-katatakas. Isa mang salita’y hindi siya nangahas
Napodapa si Heman sa hiligan na nagmamdkaamong ipatawad ang
Teanyang buhay
humuma upang magtanggol ng kanyang sarili ng magsa-lita na ang reyna:
— Ang isang kaaway at kaalit, itong masamang si Haman.
Sa gayon natakot ng gayon na lamang si Haman. At
52
SI ESTER, ANG REYNA
dapat nga siyang matakot ng makita niya ang hari na tu-miindig sa dulang ng pigingan, at naparoon agad sa hala-manan ng palasyo. Dahil sa nalalaman ni Haman ang bu-ong kaugalian sa looban ng palasyo, taglay ang pusong halos matunaw na nakilala niyang wala sinomang kinaa-waan na naging dahil ng pagtindig ng hari sa dulang na may galit. Sa pamamagitan ng pagalis sa silid na yaon ipinakilala ng haring panukala niyang ipapatay si Haman, at walang pamanhik na siya’y kaawaan ang magkakabisa.
DatapuwaT si Haman, na nagtangkang lipulin ang isang bayan upang mabigyang kasiyahan ang kanyang hangad na maghiganti, ngayon ay “tumayo upang ipa-manhik ang kanyang buhay kay Ester na reyna.n Wala siyang kahihiyang naramdaman sa gayong paghingi niya ng habag sa babaing pati ng bayan ay tinangka niyang lipuling walang awa. Subali’t hindi siya maililigtas ni Ester kung inibig man noon; kung ililigtas siya ni Ester ay mawawalang bisa ang lahat ng ginawa nito hanggang ng mga sandaling iyon.
Kaugalian ng unang panahon sa gayong mga pigi-ngan, na ang mga inanyayahan ay magsihilig sa mga hi-ligan, na kung tawagin ay “divan”. Si Haman ay tuma-yo sa kanyang hiligan, upang ipamanhik ang kanyang buhay; subali’t sa malabis niyang pagsisikap na makamit ang kalinga ng reyna at marahil ay sa gawa rin naman v ng panghihina ng kanyang katawan dahil sa kanyang ka-takutan, ay nasubsub siya sa kinahihiligan ng reyna. Sa sandaling ito'y nagbalik ang hari. Karakaraka’y nagalab na mabuti ang poot ng hari; at sa katakottakot na sali-tang namulas sa mga labi ay tinakpan agad ng mga ka-marero ng hari ang mukha ni Haman, at inilbas sa silid ng pigingan.
ANG IKALAWANG PIGINGAN
53
Ang mga kamerero sa pigingan na yaon ay nakau.-nawa agad sa mga pangungusap na binigkas ng hari tungkol k'ay Haman, — hindi na siya nagsalita pa kay Ilaman, — na ito’y ipapatay. Isa sa kanila, at ito’y nag-papakilalang ang galit niya kay Mardokeo ay alam na alam na ng lahat — ay lumapit na taglay ang ganitong pangungusap.
—Narito naman, ang bibitayan na may limampung siko ang taas, na ginawa ni Haman, ukol kay Mardokeo, na siyang nagsalita sa ikabubuti ng hari, na nakatayo sa bahay ni Haman.
Naunawa agad ng hari ang ibig sabihin ng kamarero at miabilis ang hatol na sinabi:
—Bitayin siya roofn.
r<Sa gayo'y binitay nila si Haman sa bibitayan na inihanda niya ukol kay Mardokeo. ”
IkalaUng Dalawang Kdbanata
Naligtas ang mga Hudio
PATAY na si Haman; datapuwa’t ang masamang ginagawa ng taoJy nabubuhay mamatay man siya, at ang utos tungkol sa mga Hudio ay may bisa pa rin. Sa pag-kamatay ni Haman, napayapa ang poot ng hari; nguni’t ang ikalilipol ng mga Hudio ’y utos pa rin.
Gaya ng kaugalia|n sa lupain, ibinigay ng hari kay Ester ang bahay at pagaari ni Haman, upang gawin ang kanyang maibigan. Ang lahat niyang pilak at ginto, ang kanyaing mga kayamanang natipon sa malalayo’t sa malalapit, ay pagaari na ng reyna, at ang pangangasiwa’y ipinagkatiwala naman kay Mardokeo.
Sa pagbibigay ng mga pagaari ni Haman sa Reyna Ester, at ng ang matanda na niyang kamaganak ay may sapat ng kayamanan at naparangalan. na ng nararapat, inakala marahil ng hari na ang suliranin ng mga HudioV tapus na. Hindi rin tiiya natatanto, ang panganib na nagbabala pa rin kay Ester at sa bayan nito. At kung na-iisip natin ang mahina at gahasang kaloobau ng liari, ma-kikita natin na ang pinakamahirap na bahagi ng ga-wain mg reyna ay nasa harap pa rin niya.
Muli pang, taglay ang tapang ng isang tunay na ba-yani, nagsuot na naman si Ester ng kasuutang reyna, at humarap sa hari. Nang siya'y unang maharap kay Asuero ay hindi muna siya umiyak; hindi mandin maganda np anyayahan ang hari sa piging ng isang tumatangis na babai. Datapuwa’t ngayan, dahil sa nalalaman na ang (54)
NALIGTAS ANG MGA HUDIO
55
paglingap sa kanya, nanikluhod siya sa kanyang mga paanan, at namanhik sa haring may luha ang mga mata upang gumawa ng isang paraang ikaliligtas ng mga Hudio sa “kasamaan ni Haman na Agageo.”
Muli na namang namagitan ang Dios, at inilawit ng hari ang gimtong setro kay Ester. MSa gayo'y tumin-
dig si Ester at tumayo sa harap ng hari,” upang ipaman-hik ang kanyang bayan.
— Kung kinalulugdan ng hari, — anya, — at kung
56
SI ESTER, ANG REYNA
ako’y nakasumpomg ng biyaya sa kanyang paningin, at ang bagay ay inaakalang matuwid sa harap ng hari, at akoY nakalulugod sa kanyang mga mata, masulat na ti-waliin ang mga sulat na ibinanta ni Haman. . . . na kanyang sinulat upang lipulin ang mga Hudio na nangasa lahat mg lalawigan ng hari.M	t
Ang mga huling pangungusap ng pamanhik ni Ester ay kauring kauri ng mga pangungusap ni Ruth na Moa-bita, na namamanhik kay. Naoming isama sa lupain ng kanyang mga magulang; kauri din naman ng mga pangu-ngusap ni Moises na namamanhik para sa bayamg Israel ng sila’y halos itatakuwil na ng Panginoon:
—Sapagka ’t paanong ako ’y makapagtitiis na makita ang kasamaan (na darating sa aking bayan ? o paanong ako’y makapagtitiis na makita ang paglipol sa aking mga kamaganakah ?
Mahinahomg sinagot ng haring Asuuero ang reyna, subali’t may karangalan. Sa pagsasalita kay Ester at kay Mardokeo, sinabi niya:
—Narito, ibinigay ko kay Ester ang bahay ni Haman. May kayamanan na siya na kanyang matatamasa, na kan-yang magagmit saan man niya ibigin upang makatulong na iligtas ang kalnyang bayan. Patay na si Haman. “Siya ang kanilang binitay sa bibitayan, sapagka’t siya ay nagbuhat ng kanyang kamay sa mga Hudio.M Wala ng dapat pang ikatakot sa masasama niyang tangka.
Sa gayoin nagmungkahi naman ang hari ng isang panukala:
—Sumulat naman kayo sa mga Hudio, kung anong maibigan ninyo sa pangalan ng hari, at tatakan ninyo ng siingsing ng hari: sapagka’t ang sulat na nasusulat sa
NALIGTAS ANG MGA JUDIO
57
pangalan ng hari, at natatatakan ng singsing ng hari ay walang taong makatitiwali.
Sa gayon ay tinawag ang mga eskriba at sinulat ang ibang ntos. Ang una’y isinulat sa lahat ng tao sa kaha» rian, maliban sa mga Hudio. Subali’t ang pangalawa ay isinulat din namam sa mga Hudio—sa “bawa’t bayan ayon sa wika nila, at sa mga Hudio ayon sa sulat nila, at ayon sa wika nila.,,
Sa utos na ito’y pinagsabihan ang mga Hudio na ipinagkaloob ng hari sa kanilang sa bawa’t siudad ang karapatang mangagkatipon at tumayong samasama upang ipagtanggol ang kanilang buhay. Kung sila’y sasala-kayin, maipagtatanggol nila ang kanilang mga tahanan at ang kanilang .mga pamilya.
Ang ikalawang utos na ito^y hindi nangangahulugan na niwawalang kabuluhan ang unang utos. Wala itong nagawa kundi dagdagan lamang ng isa pang pangungu-sap, yaong una. Bawa’t isa ay may magkasing pantay na bigat at lakas, sapagka’t kapuwa nanggaling sa iisang tao, at hindi mangyayaring mabago.
Nakita ng mga nagsisitahan sa Susan ang mga tao na siyang tutupad ng ikalawang utos na magsipagtipon sa palibot ng pintuang-daan ng palasyo; nakita nila na ipinagkatiwala sa mga yaon ang mga liham, at makita rin nilang nagsiyaong mabilis. Sa panahong iyon ay lu-mabas naman si Mardokeo mula sa harapan ng hari na “nakapanamit hari na bughaw, at puti at may dakilang korona na ginto, at may balabal na mainam na lino at kulay ube; at ang bayan ng Susan ay humiyaw at na-tuwa.”
Ang mga Hudio ay nagdanas ng isamg panahong sa ganang kanila’y kasing itim ng kamatayan. Ngayon
58
SI ESTER, ANG REYNA
naman ang pagasa’y siyang nakahalili ing kanilang pa-ngamba; nagliwanag ang kanilang mga mnkha sa kaga-lakan; karangalan ay ipinaimalas sa kanila nogng ng una'y walang ipinakita sa kamila kundi kalamigan at pag-alipusta. “At sa bawa’t bayan, saan man dumating ang utos ng hari at pasiya niya, ay nagkaroon ang mga Hudio ng kasayahan at kagalakan, ing kapistahan at ma-buting araw.”
Subali’t bagaman may utos na ang hari, at kahi’t na ang totoo^y “sumakanila ang takot sa mga Hudio,, mayroon pa ring panganib ang mga Hudio; sapagka^t amg kanilang mga kaaway ay mapagimbot at malupit. Sa wakas ay dumating ang araw, ng ikalabing tatlong araw ng'buwan ng Adar, ng “inaasahan ng mga kaaway ng jnga Hudio na magpuno sa kanila, nguni^t ang nangyari ay “ang mga Hudio ay siyang naghari sa kanila na nanga-popoot sa kanila.,, Sapagka^t “sinaktan ng mga Hudio ang lahat mg kanilang kaaway sa taga ng tabak, at sa pagpatay at paggiba, at ginawa ang naibigan nila sa nangapopoot sa kanila.” Sa palasyo ng Susan ay napatay ang may limangdaang lalaki na mangagpakita ng tanging pakikipagaway sa mga Hudio. Ang sampung anak ni Haman ay nakasama sa lahat ng pinatay.
Sa .utos na ipinadala na main ni Mardokeo, gayon ding* kapangyarihan ang ipinagkaloob sa mga Hudio, kagaya baga ng kapangyarihang ipinagkaloob sa kanjlang mga kaaway sa unang utos. Kamilang lilipulin hindi lamang ang mga lalaki kundi pati ng mga babai at mga bata, at samsamin ang lahat nilang masasamsam. Subali^t nilaba-nan ng inga Hudio ang lahat ng sumalakay 'sa kanila lamamg; hindi sila nagpunta sa tahanan ng kanilang mga kaaway upang pagpapatayin ang kanilang mga asawia at
NALIGTAS ANG MGA JUDIO
59
mga anak. Hindi rin maman sila nanamsam. Makaitlong inulit na: <4sa pagsamsam ay hindi sila magbuhat ng kamay.”
Natapus din! Nangapatay ang mga kaaway ng Israel, at nag^ai’oon ng kapayapaan hanggang sa kalayu-layuang lalawigan. At ang lahat ng iyon ay nangyari sa pama-magitan ng panalangin at panghahawak sa kapangyarihan ng Dios. Yaong pumili ng mahihinang bagay nitomg sang-libutan upang guluhin ang mga makapangyarihang bagay, na ang kalakasan ay ginawang sakdal sa kahinaan, ay nagligtas ng Kanyang bayan ng ito’y magsipagtiwala sa Kanya. Sa gayon ang isang malaking tagumpay ng ka-layaam sa pagsamba ay naipagtagumpay sa pinakadakilang bansa ng sanglibutan ng panahong iyon.
Ikalabing Tatlong Kdbmata
PISTA NG PAGPAPASALAMAT
NAGING kaugalian ng lahat. ng bayan dito sa lupa na ipagdiwang ang isang mahalagang pangyayari sa pa-mamagitan ng pagtatakda ng isang araw. Bawa’t bansa ay may ganyang araw. Sa ating sariling lupain man ay miayroon din tayo ng tinatawag na Araw ni Rizal, Araw ng Watawat, Araw ng Paggawa, at ibp. Ngayong napa-tay na ang kanilang mga kaaway, ang mga Hudio’y nag-karoon naman ng araw ng pagpipista at kagalakan.
Sa kaugaliang ito’y nakita ni Mardokeo ang isang kaparaanan upang mapamalagi sa mga Hudio sa mga sumusunod na panahon ang dakilang tagumpay at pag-kapagligtas ng Panginoon sa Kanyang bayan. Kaya nga, siya’y nagpadala ng liham sa lahat ng mga Hudio sa isang daan at dalawampu’t pitong lalawigan, “sa malapit at gayon din sa malayo,” na sinabi sa kanila na dapat nilang ipangilin ang ikalabing apat na araw ng buwan ng Adar, gayon din ang ikalabing lima, taon-taon “na mga pinakaaraw na ipagkakaroon ng kapahingahan ng mga Hudio sa kanilang mga kaaway, at buwan na ikinapaging kasayahan ng kapanglawan, at ikinapaging miabuting araw pagtangis.” Ang mga araw na ito’y gawin nilang mga “araw ng pistahan at kasayahan, at ng pagpiapadalahaiT ng mga regalo ng isa’t isa, at ng mga kaloob sa mga dukha.” Sapagka’t ginawa hi Haman na pinagsapakran nga ang Pur, ang mga araw na ito ng kagalakan at pagpa-(60)
PISTA NG PAGPAPASALAMAT
61
pasalamat ay tinawag na pista ng Purim, upang huwag malimutan kaylan man kung papaanong ang pinakamasa-mang lalang ni Haman ay nawalang kabuluhan. Ang lahat ng mga Hudio ay nagsisangayon sa. panukalang ito na ipangilin ang mga -araw na iyon na isang banal na araw.
Gaganapin din naman nila ang isang araw ng pag-aayuno at pagtangis na kasama ang iba pa,upang huwag nilang malimutan kaylan man ang kapanganiban na na-
Ang mga Hudio ’y nagkaroon ng malaking pagpipista at pagkakatuwa
bitin sa ulo ng kaniyang bayan ng mga kaarawan ni Ha-man, at ang pagkapagligtas ng Panginoon sa kanila.
Si Mardokeo ay gumanap na may katalinuhan sa kan-yang mataas na katungkulan. Siya’y matapat at maingat sa lahat ng marapat niyang gawin, at sa halip na itaas ang kanyang sarili, kanyang minunakala ang ikabubuti ng bayan, at pinagsabihan silang magsipamuhay na payapa. Tinanggap ng mga Hudio ang kanyang mga salita at si-va’y itinaas ng hari sa isa’t isang katungkulang itiniti-
62
SI ESTER, ANG REYNA
wala, hanggang sa si uMardokeo na Hudio ay naging pa-ngalawa ng hari.M
At iyan ang wakas ng kasaysayan ng mayaman at malupit na hari at ng maganda at mayuming reyna. Wa^ ** la na ang marangal na siudad ng Susan, pati ng maga-gandang palasyo roon at ang matitibay na kuta. Wala na. ang maririlag na bubungan at nalililimang looban, ang mga bukal ng tubig, ang mga bulaklak, ang hanay ng mga marmol na haligi. Walang nalalabi dito at doon kundi ang mangilan-ngilang tipak ng batong marmol at batong may kulay na nakalitaw, na nagpapakilala ng labi ng haligi at semento na binabanggit sa kasaysayan ng Biblia. Ang mga gintong kama, ang mga kurtinang sutla, ang mga ko>pang may hiyas,—ang lahat ng iyan ay wala na pati mga buiaklak na nagpadilag sa Looban ng Halamanan ng mg* unang taong iyon, at babahagya na lamang naaala-ala pa. Sinasabing hindi pa natatagalan, sa isang libingang napabaon sa Susan ay may nakuhang ilang mga gintong pangipit at mga galang, at iba pang mga hiyas na mara-hil ay ginamit ng reyna; subali ’t walang nakakaalam kung kanino kaya yaon. Hindi nararapat nating alalahanin pa ang Reyna Ester kung siya lamang ay naging reynang walang hangad kundi ang damtan ang katawan ng mala-lambot na kasuotan at magsuot ng mga gintong hiyas at mahalagang alahas.,
Subali’t habang nagtatagal ang panahon, ang alaala ng matapat na Reyna Ester ay mabubuhay. Ang kagan-dahang loob ng puso niya, ang pagibig niya sa kanyang bayan, ang kanyang kababaan, ang kanyang katapatan, ang kanyang karunungan, at ang kanyang katapangan ay hindi malilimot. Taglay ang buhay niya sa kanyang kamay
PISTA NG PAGPAPASALAMAT
63
na humarap siya sa hari — isang gawan-g nangangaila-ngan ng katapangang kagaya ng pagpasok ng isang tao sa yungib ng mababangis na hayop — upang maakit la-mang ang hari na iligtas ang kanyang bayan.
At hanggang sa araw na ito, sa lahat ng dako ng sanglibutan, ang 'pista ng Purirn ay ipinangingilin pa rin ng mga Hudio. Marami ng mga kapistahang pamgbansa, na itinakda ng mga hari at mga reyna at mga imperador at mga presidente, sa. pagkalagas ng panahon, ang nag-
Wala ng nalalabi dito’t doon kundi ang mga haliging putol
sipaglikat na’t hindi na ginaganap ngayon, at nawala na rin sa alaala ng mga tao. NgunPt taon^taon, mula ng mga araw na iyon hanggang ngayon, ay iningatan ng mga Hudio ang pista ng Purim; una’y sa pamamagitan ng pagaayu-no, pagkatapos ay sa pamamagitan ng pagpupulong sa si-nagoga, at nagsisipakinig silang taglay ang magalang na paglimi samantalang ang Megilla, (o lulon) ng Aklat ni Ester ay mapitagang binabasa. PagKatapos nagkakaroon sila ng pigingan sa tahanan, na may pagpapadalahan ng mga regalo sa isa’t isa at sa mga maralita.
64
SI EStER, ANG REYNA
Ang utos na ipinadala ng Reyna Ester sa mga lala-wigan ay isinulat sa isang aklat na inilagay na kasama ng mga kayamanan ng ipalasyo. At ang lahat ng mga kara-ngalan ni Mardokeo at ang kanyang kapangyarihan, ka-lakasan at kadakilaan, ay pawa ring inilagda ng mga ina. akalang mga kalihim ng hari upang maging pinakamaha-lagang aklat sa buong sanglibutan, — ang u Aklat ng mga Kroniha ng mga Hari sa Media at Persia.” Tila mandin totoong maraming nasusulat, una’t huli, sa tanggapan ni Assuero; subali’t ang lahat ng matatandang kasulatang iyon ay nangawala sa paningin ng mga tao daan-daan ng taon. Kung ang pangalan ni Ester at ng kanyang mga ka-maganak ay hindi nasulat din naman sa aklat na ininga-tan ng Dios para sa mga tao, kaypala’y hindi natin ma. didinig kaylan man ang kanilang kasaysayan.
Mayroon pang isang talaan na nagtataglay ng mga pangalan ng laliat ng mabubuti at dakila sa lahat ng ka-panahunan mula ng magpasimula ang sanglibutan; isang aklat na iningatan sa langit at hindi mawawala o masi-sira man kahi’t kaylan. Lahat ng taong ang pangalan ay nasusulat sa aklat na iyon ay maaalaala kahi’t na mali-mutang lahat ang mga pangalan at mga nagawa, ng mga dakilang hari at reyna.
WAKAS —