Si Moises— Ang Tagapagpalaya T-A-17 Si Moises Ang Tagapagpalaya BOOK DEPARTMENT LIBRARY PACIFIC PRESS PUBLISHING ASSN. No. ..l-a-1.7 Date......... Language..TAQALOGf......... Title.STORY.. OF. J40SES PHIL.P, Publisher. Ang napaTcagandang batang iyon na umiiyalc ay ndkabagbag ng puso ng prinsesa. Si Moises Ang T agapagpalaya Robert Bruce Thurber Philippine Publishing House Mania:, P. I. The Story of Moses — Tagalog MGA LINALAMAN 1. SINAGIP SA TUBIG................... 5 2. KUNG PAPAANO PAGING ALIPIN ANG BAYAN NI MOISES..................... 9 3. NAKAGAWA JSTG MALAKING KAMALIAN SI MOISES...........................19 4. PINABALIK..........................23 5. LUMABAS SA EHIPTO........... 30 6. ALALAHANIN MO ANG ARAW NG SABADO 38 7. BUMABA ANG DIOS SA BUNDOK .... 43 , 8. GINTONG GUYA ......................51 9. ITINABOY NA PABALIK.........58 10. APAT NA PUNG TAON NA NAKAIINIP . . 63 11. ANG PAGKAMATAY NI MOISES....72 % t' SINAGIP SA TUB1G TJnang Kabanata I SANG araw, matagal na matagal ng panahon ang nakaraan, isang batang babae ang nakaupo sa pangpang ng malakinig Iloig Nilo sa Ehipto. Isang araw iyan na maali-walas at mainam ang sikat ng araw, sapagka’t sa lupaing iyon ay hindi kumakapal ang alapaap o umnulan man. Ang tanging pinagkukunan ng tubig ng mga tao roon ay ang ilog. Nang panahong nabnbnhay ang batang ba-baeng ito ay inaakala ng mga tao roon na isang dios yaong ilog, at dinadalanginan nila, sapagka’t siyang Isang batang babae ang nakaupong nagiissa sa pangpang ng Ilog Nilo. (5) 81 MOISES — ANG T AGAP AGP AL AY A Nagdaraan ang oras nguniM; nakaupo pa rin ang bata, at tila baga wala siyang magawa. Datapuwa’t mayroon siyang gagawin noon. Sa tubig, sa malapit sa pampang ay tumutubo ang nagtataasang talahib, a’t nalalaman ni-yang natatago doon ang isang munting bangka-bangkaan ria yari sa damomg makapal na pinahiran ng betun at sahing. Easing laki lamang yaon ng isang dnyang maliit, at mayroong panakip. Sa bangka-bangkaang iyon ay nakahiga ang maliit niyang kapatid na lalake, na nattftu-log ng payapa, gaya ng pagtulog niya sa tahanan sa mga bisig ng kanyang ina. Datapuwa’t si Miriam, iyan ang pangalan ng batang babae, ay nagkunwang walang nalalaman tungkol sa batang iyon. At mayroon siyang mabuting dahilan upang magingat, sapagka’t siya ay isang alipin lamang, at ang buong bayan niya ay alipin. Maraming t*aon pa mnna bago sumapit ang panahong ito, ang kanyang bayan ay nililingap na mabuti ng hari sa Ehipto; datapuwa’t nang sila ay dumami na ng dumami at nanagana, isang bagong hari ang lumuklok sa tromo, na nangalnbang baka sila’y kumapal na mainam, anopa’t kanilang agawin na ang lu pain sa mga kampon ng hari, kaya nga sila ay kanyang inalipin upang sila’y huwag makaraming mabilis. Datapuwa’t sila’y lalo ng dumami, kaya nga sa wakas ay nagutos ang hari na ang bawa’t batang lalakeng ipanga-nak sa aliping bayan ay itatapon sa ilog at lulunurin kara-karakang ipanganak. Katakottakot namang isagawa ang bagay na iyon, at ginawa ng ina ni Miriam ang lahat ng paraang magagawa upang mailigtas ang kanyang sanggol. Lubos ang kanyang pagasa na ang sanggol na iyon, balang araw ay ma-giging dakilang tao. Sa loob ng tatlong buwan ay nai-tago niya sa kanilang tahanan ang sanggol, nguni’t ng matalastas niyang hindi na niya m&itatago pa, umisip siya ng isang panukalang mapangahas upang mailigtas 6 SINAGIP BA TUB1G 1 ang buhay. Hindi sila (ang mga kawal) maghahanap ng sanggol sa tubig na pinagtatapunan. Kaya nga gi-nawa niva ang maliit na bangka-bangkaan, inilagay ni-ya roan ang samggol at saka ikinubli sa mga talahib at pinapagbantay si Miriam upang maalaman kung ano kaya ang mangyayari. Marahil ay pannkala rin na/man niya na doon itagjo ang sanggol sa malapit sa pook na malimit pinaliliguan ng anak na babae ng hari. Samantalang naghihintay si ‘Miriam, ang prinsesa at ang kanyang mga abay ay lunmsong sa ilog. Nakita nila ang maliit na bangka at binuksan. Nagising ang sanggol at nagiyak. Ang isang sanggol na magandang katulad noon na umiiyalk ay nakabagbag sa puso ng prinsesa, at karakaraka’y alam niya na may inang alipin na puna-wa ng gayong kaparaanan upang iligtas amg kanyang anak. Sa gayon ay ninasa njyang maging kanya ang samggol at ipinasiyang iligtas ang bubay. Hindi niya pinapansin si Miriam sa Simula; subali’t ang mataliruong kapatid ng sanggol na iyon ay wala na ngang binabantayan kundi ang gayong pagkakaton. Kaya nga lumapit siya at anya: —Yayaon ba ako at iStatawag kita ng isang sisrwa sa mga babaing Hebrea na makakapagalaga sa iyo ng batang ito ? Pinayaan siya ng prinsesa; kaya nagtatakbo siyang madali sa kanyang ina, taglay ang masayang balita at saka isinama ea pampang ng ilog. Hindi na tinanong pa ng anornan at sinabi na agad ng prinsesa sa ina ng sanggol:. “Dalhin mo ang ba’iang ito, at alagaam mo sa akin, at uupahan kita.M Kaya’ nga kinuha ang sanggol ng tunay niyang ina, iniuwi sa tahanan, at inalagaan. Hindi lamang inilig-tas ng Dios ang kanyang sanggol, bilang tugon sa kanyang panalangin, kundi pinapagbayad pa sa kanya ang anak na babae ng hari sa paggawa ng nais niyang ga- t SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA win na higit sa ibang mga bagay,—alagaan ang kanyang sariling anak ng walang ipinangangambang kukulia sa kanya upang patayin. Pinangalanan ng prinsesa ang sanggol ng Moises, na ang ibig sabihiin ay sinagip, pagka’t kanyang sinagip yaon sa tubig. Sa loob ng labing dalawang taon ay binabayaran ng prinsesa ang ina ng sanggol dahil sa pagaalaga rito, at pagkuwa y dadalbin niya sa palasyo ng hari aariing sariling anak ng prinsesa. Hindi ibig na ibigay ng tunay na ina ang kanyang anak sa gayong kabata, datapuwa’t nalalaman niyang dapat niyang ibigay; kaya nga ginawa niya ang pinakamabuti niyang magagawa upang mapalaki niya sa matuwid na kaparaanan samantalang nasa kaniya ang pagkaka-taon. At ang matuwid na paraang iyon ay ang turu-an ang bata na sumunod sa Dios ng kaniyang bayan, yaong Dios na siyang gu-mawa ng mga langit at lu-pa, at huwag sumamba sa mga dios ng mga Egipsio. Araw araw 6a loob ng labing dalawang mahabala’ gang taon na iyon ang bata V nauupo sa kandungan ng kanyang ina at nakiki-nig sa mga kahangaha-ngang kasaysayan ng mga magulang ng kanyang bayan. Ang mga kasaysayang iyon at ang katotohanan tungkol sa dakilang Dios ay hindi niya nalimutan kaylan man h&nggang si-ya*y nabubuhay. Ginawa niya ang buo niyang ma lcdkaya upang mapalaki si Moists sa watvwid na kaparawnan. Kung Papaano Naging Alipin Ang Bay an ni Moises Ikalawang Kdbmata NARITO ang tunay na kasaysayan ng bayan ni Moises na sa kamya’y pamuli’t muling isinaysay ng kanyang ina sa loob ng labing dalawang taon na ipinag-sama nila. May Tatlongdaan at limampung taon pa muna bag> si Moises ipinanganak ang Dios na siyang gumawa ng mga langit at ng lupa ay tumingin sa sangiibutang ito upang humanap ng mga taong maigiging Kanya, at mag-sasaysay sa mga nananahan sa lupa ng tungkol sa Kanya. Ibig Niyang makakuha ng maraming tao na makukuha Siya, nguni *t iisa lamang ang Kanyang nakuha, si Abram, na tumatahan sa siudad ng Ur, sa malaking kapatagang dinadaluyan ng ilog sa Asia, ax may maraming taong tu-matalian sa palibot niya. Mabutimg tao si Abram, at sina-sabi sa lahat niyang nakakausap ang tungkol sa Dios; datapuwa’t dahil sa may isa pang malaking lugar na tina-tahanan ng maraming tao sa kapatagan ng Nilo sa Ehipto, sinabi ng J)ios kay Abram na lisanin ang Ur at tumahan sa isang lupaing tinatawag na Kanaan, na napapagitna dalawang malaking pook na tinatahanan ng mga tao. Ang lupaing ito ng Kanaan ay katulad ng isang lan sangan na mahaba ay makitid, Malaking Dagat ang nasa kabilang panig at sa kabila naman ay ilang. Kapag ang mga tao’y magsisilipat mula sa isang pook na matao na patungo roon sa kabila, sa Kanaan sila nagdaraan, kaya nga si Abram ay may pagkakataon doon upang maibalita sa lalong maraming tao kaysa noong una, ang tungkol sa tunay na Dios. Hindi niya nais na may maligtaan, kaya nga hindi siya tumahan sa isang bahay, na nasa isang (9) 10 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA Saan man siya huminto nagtayo siya ng isang dambana. lugar lamang, 'kundi samantalang siya ay nagaalaga ng mga tupa, na siya (niyang gawain, tnmahan siya sa mga tolda, at nagpalipatlipat sa kalaparan ng lupain. Saan mang dako siya huminto ay nagtayo siya ng isang dam-bans at kanyang isinulat sa pinaka pangdikit ng damba-na ang katotohanan tungkol sa Dios, sa makatuwid baga#y Taong gumawa ng iangit at ng lupa sa pasimula, upang ang sinoman na pagkaalis niya’y mapaparaan doon ay matutu naman ng tungkol sa Kanya. May masasamang tao na tumataJian sa lupaing iyon, nguni’t ipinangako ng Dios kay Abraham, — sapagka’t pinalitan ng Dios ng pangalang ito ang dati niyang pa-ngalan, — na balamg araw ay aariin ng kanyang mga anak ang boong lupaing iyon, at magkakaroon siya ng maraming anak na anopa’t magiging katulad ng mga bituin sa lamgi't at buhangin sa dagat ang bilang. Nani-wala si Abraham sa pangako ng Dios, bagaman ng pan a- KUNG PAPAANO NAGING ALIPIN ANG BAYAN NI . . 11 hong iyon ay wala pa siyang anak, at silang magasawa ay may katandaan na. Datapuwa’t sa wakas ay nagka-roon sila ng is&ng sanggol, at sila’y natuwa ng gayon na lamamg at tinawag nila amg sanggol na Halakhak (Isaak). Si Isaak ay lumaki at naging mainam na kabataan; datapuwa’t nang siya ay binatang bin'a^a na, sinubok ng Dios si Abraham upang tingnan kung gaanong kalaki ang kanyang pananampalataya. Sinabi ng Dios sa kanya na isama ang kanyang minamahaj. na anak at kanyang patayin at ihandog ang bangkay na haing susunugin sa ibabaw ng dambana. Nakapanghihilakbot gawin ang ga-yong bagay, bukod sa, papaano kaya na dadami ang kan yang mga anak kung giayong papatayin pa niya ang kais^ • isa na niyang anak? Datapuwa’t siya ay nagtiwala sj Papatayin na lamang ni Abraham si Isaak sa ilalaw ng tomiksma. 12 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA Dios at siya’y sumunod. Kanyang isinama ang bata isang bundok ma malayo, at halos papatayin na niya sa ib i-baw ng dambana. Nguni’t pinigil ng Dios ang kamay ni Abraham na may tangang patalim, at sinabi sa kanyi na sapat na. Walang tao na nagkaroon ng kasing laki ng pamanampalataya ni Abraham. Si Isaak ay nagkaroon ng dalawang anak na lalake. si Jakob at si Esau. Si Esau ang panganay, at siya sa nang dapat makahalili mg kanyang ama upang magsaliti sa sanglibutan ng tungkol sa Dios. Ngunit hfndi niya iniibig ang Dios, samantalang iniibig ni Jakob. Inibig ng Dios na si Jakob ang maginig pangulo, nguni’fe hindi nag-hintav ang binatang ito ng kalooban ng Dios. Nang ma* gutom na mabuti ang kanyang kapatid, isang araw, pina-pangako ito ni Jakob na ipagkaloob ang kanyang pagka-panganay bilang kapalit ng makakain. Walang bahala si Esau at nangako, nguni’t ng malaon ay ninais niyang mar tamo ang pagpapala ng kanyang ama. Nang maiandang matanda na si Isaak at bulag pa, dinaya ni Jakob sa pama-magitan ng pagkukunwang siya ay si Esau, at nalinglamg niya ang kanyang ama upang ibigay sa kanya ang pinaka-mabuting pagpapala. Nagalit na mainam si Esau sa ba* gay na ito, kaya sinabi niyanjg papatayin niya si Jakob, at ang magdaraya ay k mail an gang lumayas sa sariling ta-hanan upang iligtas ang buhay. Tumakas si Jakob at napatungo sa isang lupain sa Si-langan na tinataJianan ng ilan sa kanyang mga kamag-anak, at doon ay nagtrabaho siya sa kanyang tiuhin, na magaalaga ng mga tupa at mga baka. Mahigpit namang panginoon ang kanyang tiuhin at dinaya si Jakob na ga-ya ng pagkadaya naman nito sa kanyang kapatid, at pi-nagbago-bagong makasampu ang kanyang kaupahan sa loob ng dalawampung taon, na kinukuha ang pinakama-buting pagaari niya habamg maaiari. Datapuwa’t pirag-pala ng Dios si Jakob sapagka’t ibig niyang gumawa ng KUNG PAPAANO N AGING ALIPIN ANG BAY AN NI . . 13 matuwid, barman siya ay napadaig sa tukso at nagka-roon ng pakikipagtalo sa tuso niyang tiuhin. Sa katapu-san ng dalawampung taon si Jakob ay nagkaroon na ng la-bingdalawang anak na Make at isang babae at maya-man na siya sa baka at sa tupa. Kaya nga ipinasiya niyang umnwi na sa sariling tahanan sa kanyang amang si Isaak. Nang malapit na siya sa kanyang tahanan nadinig niyang darating ang kapatid niyang si Esau na may ka-kasamang apat na raang katao upang siya ay salubungin. Natakot siya, at hindi maalaman kung ano ang gagawin. Pinapangdko siya fit Jakob na ibigay sa Tcnnya ang pagkapanganay bilang kapaUt ng mdkdkain. 14 SI MOISES — ANG T AG AP AGP AL AY A Nagpauna siya ng isang kaloob sa kanyang kapatid; at saka nagiisamg naparoon sa tabi ng isang ilog, isang gabi. upang manalangin sa Dios at humingi ng tulong. May isang anghel na lumapit sa kanya, at nakipagbuno siya sa anghel sa buomg magdamag. Nabahanda na siyang ma-imatay kaysa madaig siya sa pakdkipagpunyaging iyou upang daigin aiug masama niyang katutubo. Sa pasimu-la’y bindi niya alam kimg simo yaong kanyang kinala-ban, nguni’t nang, sa pamamagitan ng hipo ng anghel, inilinsad amg kanyang balakamg, nalaman niya na nag-sugo ang Dios upang siya ay subukin.. Kaya ngd, nangun-yapit siya at namanhik na patawarin siya ng Dios at siya ay pagpalain. Sa pagliliwayway ng araw ay natamo niya ang tagmnpay, at ang kanyang pangalan ay pinalitan ng Israel, na ang kahulugan ay mananagumpay. Mula-mula na noon ang kanyang bay an ay tinawag na Israeli tas, o mga anak ng Israel. Kaya nga hindi ‘tinulutan ng Dios na siya ay saktan ni Esau, at ang magkapatid ay nagbakitang muli na may kapayapajan. Mayamang mayaman na si Israel, at ang labingdalawa niyang anaik ang nagalaga ng kanyang mga tupa at mga baka. Sa lahat niyang mga anak ay iniibig niya ng bigit si Jose, na siyang sinusundan ng kabunsuhati sa labat. Gayon na lamang ang kanyang pagibig kay Jose na anopa’t naging laki sa lay aw tuloy at kinapootan ng ibang mga kapatid ang batang ito. Minsan ng malays ang iba niyang mga kapatid at nagpapasabsab ng mga ka-wan, sinugo ng ama si Jose upang tingnan ang kanyang mga ‘kapatid. Datapuwa’t dinakip siya ng kanyang mga kapatid, inibulog sa isang balon, at pagkatapos ay ipinag-bili siyang alipin sa Ehipto. Pagkuwa'y pinapaniwali ng magkalkapatid ang kanilang ama na siya (si Jose) ay namatay, at totoong nalungkot ang matanda. Sa Simula ’y nagkaroon ng mga kahirapan si Jose sa Ehipto; datapuwa’t naging tapat siya «a labat ng ginawa RUNG PAPAANO NAGING ALIPIN ANG BAYAN NI . . 15 niya kaya hindi natagalan at pinagkatiwaLaan siya ng la-hat ng tinatangkilik ng kanyang panginoon. Sa gayon ay napasuot siya sa gusot na di naman niya kasalanan, at na-bilanggo siya. Datapuwa’t doon man ay mabuti rin ang kanyang ginawa, anopa’t siya ay pinapangasiwa naman sa mga bilanggo. Sa wakas, satulong ng Dios, nangyaring maipaliwanag niya ang panaginip ng hari, at siya ay gi-nawang pimo sa buong kaharian, na siyang pinakapangala-wang hari. Ipinakita sa kanya ng Dios na darating ang isang malaking kagutom at sa loob ng pitong taon ay nag-tipon siya ng mga pagkaing tatagal sa buong panahon ng Ngvni’t hinango siya ng magkahapatid at ipinagbili siyang alipin. le 81 MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA kagutom. Pagkatapos ang ilog ay hindi umapaw sa looo ng pitong taon, at hindi sumibol ang pananim, kaya nagbi-li naman si Jose ng inga pagkaing naiimbak, sa bayan. Ang kagutom ay umabot din sa Kanaan, at ng kaka-unti na ang natitirang pagkain ni Israel ay sinugo niya ang kanyang mga anak sa Ehipto upang bumili ng maka-kain. Lumapit sila kay Jose upang bumili, nguni’t hindi nila kilala ito bagaman sila ay kanyang kilala naman. Nag-kunwa si Joseng hindi kilala sila, at pinagpakitaan sila ng kagahasaan upang sila ay subukin. Sa loob ng mahabang panahon at sa maraming kaparaanan pinaghirap niya sila, Ipinasundo ni Jose ang kanyang ama upang paroon sa Ehipto at doon na tumira. RUNG PAPAANO NAGING ALIPIN ANG BAY AN NI . . 1/ upang tingnan kung sila kaya ay malupit ding gaya ng da-ti. Nguni’t nakita niyang sila ay nagbago na, sila’y nag-iibigan na sa isa’t isa at nangalulungkot dahil sa kanilang ginawa sa kanya. Sa wakas ay napakilala rin siya sa ka-nila, at sila’y nagkaroon ng masayang pagsasamasamang muli. Ipinasundo ni Jose ang kanyang ama at ang mga sambabayan ng lahat niyang kapatid upang pumasa Ehip-to, at pinakain niya silang lahat sa boong panahon ng ka-gutom. Hindi na nagbalik ang Israelitas sa Kanaan, kundi tumira na sa Ehipto sa loob ng mahabang panahon, hang-gang sa namatay si Israel, pati ni Jose at ang kanyang mga kapatid. Nguni’t dumami ang kanilang mga anak at nagsipanagana ng mabuti anopa’t sila’y naging isang malaking bansa na may mabigit sa isang milyong katao. Pagkuwa’y isang bagong bari na nakalimot na sa mabuting ginawa ni Jose sa kanyang lupain, ang umalipin sa kanilang lahat npang sila ay huwag ng lumagong mainam. Sa ganyan ay.natupad ang pangako ng Dios na sila’y gagawing kagaya ng mga bituin sa langit at ng bubangin sa dagat. Nguni’t napakatagal bago dumating ang panahon na sila’y mapalaya at makapagbalik sa Kanaan upang doon tumira, at marami na sa kanila ang nakalimot sa Kanya (sa Dios) at sumunod na sa mga gawi ng mga tao sa Ehipto sa paggawa ng masama. Datapuwa’t naalaala ng ama’t ina ni Moises ang Dios at ang Kanyang pangako; at nanampalataya sila na si Moises ay siyang gagamitin ng Dios na pangulo upang ilabas ang bayan sa pagkaalipin; at sinabi nila ito kay Moises ng ito’y maliit pang bata. Nadama niya ang kalakihan ng kanyang gawain noon pa man, at tinuruan siyang mag-lingkod sa tunay na Dios kabi’t anong mangyari, at uma-sa sa Kanya sa tulong na kanyang kailangan. Nang sumapit ang araw na siya ay pupunta na sa pa* lasyo ng bari at magiging anak ng anak na babae ng hari, 18 SI M0I8ES — ANG TAGAPAGPALAYA mahirap na humiwalay siya sa mabuti niyang ina; nguni't naparoon siyang may tapang, taglay ang hangad na ma-kagawa ng. dakilang gawain na pinanukala ng Dios para 6a kanya, sa panahong ipaalam ng Dios. Nakagawa ng Malaking Kamalian si Moises Ikatlong Kabamta NAIBIGANG mabuti ang bata sa korte ng hari at pinagkalooban ng pinakamabuting mapagaaralan na mang yayaring' maibigay ng Ehipto; at ng panahong iyon ang Ehipto ang pinakadakilang bansa sa sanglibutan. Walang sala na pinanukala ng tagapamahala na si Moises ay ga-wing hari kapag siya ay tumanda na o namatay, kaya ng» ang binatang isi Moises ay sinanay na katulad ng isang prinsipe sa sambahayan ng hari. Nang siya ay nagiging tunay ng lalaki ay naging marunong na marunong siya, at nagturo siya ng karunungan sa pinakamarurunong na tao sa bayang iyon. Natutuhan niya ang lahat ng bagay m nauukol sa digmaan, at ginawang pinakapangunang hene-ral sa hukbo. Sinabi ng hari na si Moises ay dapalt na sumamba sa mga dios ng mga taga Ehipto kung siya rin lamang ang magiging puno ng buong lupain. Datapuwa’t dahil sa na-alaala ng binatang ito ang itinuro sa kanya ng kanyang ina, ay hind! sumamba sa dios na iyon. Hindi ibig ni Moises na maging hari sa Ehipto kahi’t na yaon ay totoong maluwalhati. Inibig niya ang kanyang sariling bayan, na nagsisigawa sa pagkaalipin sa ilalim ng mainit na sikat ng araw, at sa lahat ng sandali ay pinapanukala niyang ma-patnugutan niya silang mailabas sa Ehipto upang maibalik sa Kanaan. Ang tanging paraan na kanyang naiisip upang sila ’y makaalis ay ang magsibangon silang lahat, siya ay gawin nilang puno, at makipaglaban hanggang sa makalaya. Kaya nga pinanukala niya ito na taglay ang malaking pagiimgat. Nakaraan ang mga taon, at apat na pu na ang kanyang gulang. Lubos ang kanyang pagasa na dumating na ang panahon upang sila’y magsibalikwas. (19) 20 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA Isang araw ay naglakad siya upang tingnan ang pag-gawa ng mga alipin na nagsisihibik sa pamalo ng mga ta-gapangasiwa. Sa isang lugar na walang tao ay nakita niya na ang isang Ehipsio at isang Israelita ay nagaaway. Nga-yon, ang naisip niya, ay panahon ng dapat kong pasimu-lan ang dakila kong gawain; tutulungan ko ang aking kapatid, at siya’y yayaon upang" sabihin sa aking bay an na ako'y kakampi nila; at aking papaltayin ang Ehipsio, at hindi ito malalaman ng hari hanggang sa kami ay maka-laya. Kaya nga pinatay niya ang Ehipsio, at saka itinago ang bangkay na inilibimg sa buhanginan, at nailigtas ang Israelita sa hampas. Npay on, inakala niya, ang panahon upang pasimulan lco ang dakila kong gawain. NAKAGAWA NG MALAKING KAMALIAN SI MOISES ai Kinabukasan ay lumabas na naman siya at naglakad upang tingnan ang kanyang bayan. Nakita naman niya ang dalawa niyang kababayan na nagaaway. Kaya ibig naman niyang humatol at payapain ang dalawa, na sinabi sa isa kung sino ang dapat sisihin sa pagbababag na iyxm na hindi niya marapat gawin. Ang lalake ay nagalit karakaraka at ang wika:—Sinong naglagay sa iyong pa-ngulo at hukom sa amint Iniisip mo bagang patayin ako gaya ng pagpatay mo sa taga Ehipto kahaponf Sa sinalita noong lalake, nalaman agad ni Moises na hindi pa nahahanda ang kanyang bayan na gawin siya na kanilang pangulo, at hindi pa nahahandang lumabas sa lu-paing iyon. Nalaman din niya, na maaaring madinig ng hari ang bagay na iyon, masumpungan na ang puso ni-ya’y kakampi ng mga Israelita, at ipapapatay siya na isang taksil. Nabigo ang kanyang panukala. Matapos iwa-nan ang lahat ng bagay, tumakas siya sa lupain dahil sa malaking pangamba, at nagtungo sa ilang sa dakong si-langan. Sumapit siya sa lupain ng Midian at naupo sa piling ng isang baton upang magpahinga. 22 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA Matapos ang isang mahabang paglalakbay, ay suma-pit siya sa lupain mg Midian, at naupo sa piling ng isang balon upang magpahinga. Pitong anak na dalaga ng saserdote sa lupaing yaon na sumasamba sa tunay na Dios, ay naparoon sa balon upang painumin ang kanilang mga kawan. Nguni’t may ilang pastor na dumating sa balon at pimaalis ang miga dalaga. Sa gay on ay tumindig si Moises at tinulungan ang mga dalaga, at pinainom para sa kanila ang kanilang mga tupa. Naibigan siyang mabtffci ng ama ng mga dalagang ito kaya binigyan siya ng isang tahanan; at ng malaon kinuha ni Moises na ma* ging maybahay niya ang isa sa mga dalagang iyon. Da-lawang .anak na lalake ang sumilang sa kanila, at sa loob ng apat na pung taon si Moises ay nasiyahan sa pagaA-laga ng tupa ng kamyang biyanan. Pinabalik Ikaapat na Kabamta ISANG ARAW, nang si Moises ay walungpung taon na ang gulang, kanyang dinala ang kanyang mga tupa sa malayong dako ng pasabsaban, maiapit sa isang bundok na kung tawagin ay Horeb. Nakakita agad siya roon ng isang mababang puna ng kahoy na nagliliyab, subali’t liindi naman nasusunog habang kanyang mina~ masdan. Lumapit siya upang tinganan kung ano’t ga-yon, at nagsalita ang Dios sa kanya buhat sa mababang 8a gayon ay sinabi Niya hay Moises na handa na Siya upang palayain ang kanyang bay an. (23) 24 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA punong kahoy, na unang sinabi sa kanya na siya’y mag-alis ng sapatos, sapagka’t banal ang lupang iyon. Pag-knwa’y sinabi Niya kay Moises na nahahanda na Siyang palayain ang kanyang bayan, at si Moises ay dapat pa-roon at sabihin sa baring payaunin na sila. Datapuwa’t itong pastor na mababang loob ay nata-takot na ngayon sa Dios at natatakot na yumaon, kaya nga nagdabilan na siya ng lahat ng maiisip niyang ida-hilan upang huwag lamang makayaon. Nguni’t hindi pakinggan ng Dios ang anoman sa kanyang mga dahilan. Sinabi Niya sa kanya na siya’y sasamahan, at sinabi sa kanya kung ano ang kanyang marapat gawin at sabihin, na siya’y bibigyan Niya ng mga tanda upang patunayan sa bayan na siya ay sinugo ng Dios, at si Aaron, matanda niyang kapatid, ay lalabas upang siya ay salubungin at tutulungan siya sa kanyang gagawin. Kaya nga si Moises ay yumaon. Nang silang magkapatid ay dumating sa Ehipto una’y naparoon sila sa kanilang mga kababayan, at nagpakita ng mga tanda upang patunayan na sila’y mga sinugo ng Dios. Si Moises ay mayroon din namang taglay na isang tungkod. Kanyang inihagis sa lnpa, at naging alias; kanyang dinampot ang abas na hinawakan sa buntot, at naging tungjkod na naman. Kanyang ipinasok ang kan-y-aing kamay sa kanyang sinapupunan, at ng kanyang ila -has ay mapulSng katulad ng busilak na may ketong, na hindi mapagagaling. Datapuwa't kanyang ipinasok uli, at ng kanyang ilabas ay magaJing na. Ang ikatlomg tanda ay nagbuhos ng tubig sa lupa at naging dugo. Sa gayon ay sinabi ng magkapatid sa bayan na hindi na ma-tatagalan at sila y palalayain ng Dios, at naniwala ang bayan at kanilang pinuri ang Dios. Gayon man, hindi sila mapapalaya ng Dios hanging hindi sila pumipihit sa Kanya at susunod ng Kanyang PINABALIK 25 mga utos. Nang panahong iyon ang mga alipin ay nag-sisigawa ng mga laryo, upang ipagtayo ng malalaking siudad para sa hari. Bawa’t isang tao’y tinakdaan ng gayong karaming gagawin, at ang bilang ay napakarami na anopa’t kailangang silang gumawa sa lahat ng araw ng sanglinggo upang matapos. Sinabi sa kanila rd Moises na nang gawin ng Dios ang lupa ay Kanyang ibinukod ang ikapitong araw ng bawa’t samglimggo upang ipagpa-hinga at isamba; at maliban na kanilang ipangilin ang araw na ito hindi sila mangyayaring mapalaya. Dapat munang sumunod ang bayan ng Dios sa Kanya. Sinabi ng mga manggagawa na kanilang sisikapin, kaya nga nagsigawa silang mabuti a’t ang bawa’t isa ay nakayari ng daimi ng Laryong dapat niyang mayari sa loob ng anim na araw sa halip na pito, at lahat ay nagpahi-nga ng ikapitong araw, na siyang Kapangilinan ng Dios. Samantala si Moises at si Aaron ay naparoon na sa hari, at sinabi nila rito na nagpadala ang Dios ng pasugo na dapat niyang (ng hari) pahintulutan ang Israel na yu-maon upang kanilang masamba Siya. Tinawanan lamang sila pa/ti ng kanilang Dios, ng hari, at ng marinig nito na sila ’y nagsisipangilin ng ikapitong araw, galit na ga- Naparoon sa haA sina Moises at Aaron. 26 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA lit siya, at ang wika: “Bakit ninyo hinahadlangan ang bayan sa kanilang paggawa, at inyong pinapamgingilin sila ng Sabado sa kanilang mga pasanin? Sila’y mga ta-mad; wala silang sapat na magawa upang sila ’y huwag matigil; iyan ang bagay. Pabibigatin ko pang lalo kav-sa rati ang kanilang mga pasanin.99 Bago sumapit ang araw na ito’y bmibigyan ng da-yami ang mga mangagawa na inilalagay nila sa kanilang laryo upang ang puirik ay magkapit na mabuti. Ngayon ay ipinagutos ng hari na sila na rin ang magsisi'kuba ng gagamitin nil ang dayami. Kailangang sila ay magsipag tipon ng mga dayami, at kung bindi sila makayari ng bilang ng laryo na gaya ng dati sila ay hinahampas ng katakottakot. Napakahirap noon, at lumapit sila kay Moises at nagsitutol dahil sa kanyang pinahirap pang lalo ang kanilang gawain. Inilapit ni Moises sa Dios ang bagay na ito. Sinabi ng Dios sa kanyang alalahanin ang mga pamgako na ipinangako sa kanya at sa kanyang mga magulang, at maghintay at tingnang gumawa ang Dios. Sinabi Niya na hindi lamang sila’y pahihintulutan ng hari na makayaon, kundi ipagtatabuyan pa. Sinabi ni Moises ang bagay na ito sa bayan, nguni’t ayaw silang ma-kinig, naguguluhan silang totoo. Sa utos ng Dios, ang magkapatid ay humarap na naman sa hari at sinabi nilang payaunin na ang bayan. Sinabi sa kanila ng hari na gumawa ng mga kababalag-han upang patunayan na sila ay buhat sa Dios. Sa ga yon ay inihagis ni Aaron ang kanyang tuingkod sa sahig, at naging ahas. Nguni’t tinawag ng hari ang maruru-nong niyang tao na nagsipaghagis din ng kanilang mga tungkod at sa pam&magitan ng lalang ay naging mga ahas. Nguni’t nilamon ng tungkod ni Aaron ang kanilang mga tungkod. Gayon man ay sinabi ng hari na ang kanilang Dios ay hindi higit ang kadakilaan sa kanyang dios, at ayaw silang payaunin. Dttapuwa ’t nilamon ng tungkod ni Aaron ang kanilang mga tunglcod (27) 28 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA Sa gay on ay pinasimulan ng Dios na magsugo ng mga salot sa mga taga Ehipto. * Kinaumagahan ay nag-tungo ang hari sa ilog upang ito’y sambahin, sapagka’t isa ang ilog na iyon sa kanyang mga dios. Tinagpo siya roon nina Moises at Aaron at muli nilang hiniling na si-la’y palayaiin, at pinahindian na naman sila. Sa gayon ay itinaas ang tungkod ni Moises sa ibabaw ng tubig at ang ilog ay naging dugo, nanigamatay ang mga isda roon, at bumaho ang amoy. Datapuwa’t pinapaniwala ng mga pantas ng bari na makagagawa rin sila ng gayon, ba-gaman hindi nila mangyaring mapaging tubig na muli ang dugo. Sa loob njg pitong araw ay namalagi ang dugo, at ang mga tao’y kinailangang magsipagbukay upang makakuk't ng tubigj. Subali’t aayaw pabinuhod ang bari, kaya muling pinalo ni Moises ng kanyang tungikod ang tubig, at libolibong palaka ang umabon sa tubig at kumalat sa buoaig lupain. Nagsipanhik sa bahay ang mga palakang iyon, nagsiahon sa mga kamang higaan, at sa pagkain. Kabi’t sa palasyo ng bari.bindi mapaalis ang mga palaka. Sa ganito’y nagpakumbaba ang hari at sinabi kay Moises na kung aalisin niya ang mga palaka ang bayan ay pala-layain. Kaya si Moises ay nagtakda ng panahon sa ka-hilingan ng bari, at nangamatay ang lahat ng palaka. Nguni’t pinatigas ng bari ang kanyang puso at ay aw rin silang payaunin. Dumating pa ang ibang mga salot, sunodsunod. Sinugo ng Dios ang mga salot na iio laban sa mga taga Ehipto sa anyo ng mga diosdiosan na kanilang sinasam-ba, upang ipakilala na ang tunay na Dios ay lalong da-kila kaysa mga bagay na Kanyang ginawa, at sa utos Niya ang mga bagay na ito'y naaring maging sumpa sa balip na maiging pagpapala. Sumasamaba ang mga taga Ehipto sa mga insekto, at nagpadala ang Dios ng mga PIN AB ALIK langaw at kuto ng laksa-laksa upang sila’y pagkakagatin, at nagsugo* rin ng kawan-kawang balang upang kanin ang kanilaug mga pananim. Sila’y sumamba sa mga hay op, lalo na sa baka at Coro, at nagsugo ang Dios ng saikit ng mga baka na siyang pumuksa sa kanilang mga hayop. Kanilang sinasamba ang mga katawan ng mga lalake at babae, at nagsugo Siya ng mga pigsa upang kalatan ang kanilang mga katawan at magdulot sa kanila ng malaking sakit. Kanilang sinasamba ang maganda at aliwalas na langit na hindi natatakpan ng alapaap kaylan man; at pinadalhan sila ng Dios ng tangi at kaisaisang ulan na naranasan nila, hindi ng patak ng tubig, kundi ng gra-niso na ang laki ay sapat makamatay sa tauiaan, nakasira ng mga bubong ng bahay, nakaputol ng mga dahon at mga sanga ng mga kahoy; may kasama pang kidlat at sinunog ang marami sa mga bahay. Kanilang sinamba ang araw, at sa loob ng tatlong araw na singkad ay inalis ng Dios ang araw sa kanilang paningin, at nagdulot sa kanila ng kadilimang nahihipo, na pusikit na pusikit. Ang angkan ni Israel ay tumatahan sa isang bahagi ng lupain^ sarili nila; at isa man sa katakottiikot na saloi na iyon ay walang suniapit sa kanila. Ito7y isang tiyak na tanda para sa hari na ang Dios ay sumasa kanyang bayan. Halos nawalan na ang mga taiga Ehipto ng lahat nilang tinatangkilik, at sila’y nagsilapit sa hari at iniudyok nilang payaunin na ang mga alipin bago mangamatay si-lancr lahat. Nagmatigas pa rin ang puso ng hari at aayaw siyang padaig agad sa pakikilaban sa Dios. lisa na la-mang salot ang natitira upang ipadala sa kanila ng Dios, ang ikasampu, at iyon ang maguudyok sa kanya upang makipagkasundo. Lumabas sa Ehipto Ikalimang Kabanata NANG panahong iyon ay naging daikilamg tao na si Moises ea paningin mg mga taga Ehipto. Imakala nila na siya ang nagdala ng mga salot sa kanila, datapuwa’t nani-niwala rin naman sila na siya lamang ang tanging maka-pagaalis ng mga salo't na iyon sa kanila. Pati na ng hari ay natatakot sa kanya. Sinugo siyang mimsan pa ng Dios sa mapagmatigas na hari upang ito’y bigyan niya ng ka-huli-hulihang babala tungkol sa bagay na darating. Sina-bi ni Moises sa hari na iniibig ng Dios ang Israelite na pinaka panganay na anak, —at tunay na ibinigay Niya ang bugtong Niyang anak na si Jesus upang mamatay ng dahil sa kanila, — at kung hindi sila pahihintulutan ng hari na magsiyaon ay papatayin ng Dios ang bawa’t panganay sa bawa’t pamilya sa lupain ng Ehipto, sa isang ,gabi lamang. Nang ito’y masabi na niya, si Moises ay nuwi na sa tahanan niya upang papaghandain ang kan-yang bayan sa paglabas. Sinabi niya sa kanyang mga kababayan na bawa’t isang pamilya ay magpapatay ng isang kordero o isang batang kambing mg araw na iyon, at saika ihawin, upang kanilang kanin bago nila lisanin ang lupaing iyon sa hating gabi. Kanila rin namang wiwksikan ng dugo ng kordero ang dalawang haligi ng pinto at ang itaas ng pintuan ng kanilang bahay. Ito’y magiging palatandaan sa ang-hel na susuguin ng Dios na siya (ang anghel) ay hindi papasok sa bahay na yaon at patayin ang panganay na anak. At dahil sa lalagpasan ng anghel ng kamatayan ang mga bahay na may tanda ang kanilang gagawin nga ay tatawaging Paskuwa. Taon-aon mula na noon ay kanilang gagawin ang gayon ding bagay, upang maalaala nila sa tuwina kung papaanong imiligtas sila ng Dios sa pa^kaalipin. (30) LUMABAS SA BH1PT0 31 Ang Paskuwa ay tutukoy rin naman sa pagpari'to ni Jesus, na Anak ng Dios, dito sa sanglibutan. Sapagka’t si Jesus ay papataying kagaya ng kordero at ang kanyaug dugo ay siyang magliligtas sa bayan sa kanilang mga ka-salanan. Sa kanilang pagkain ng kordero ipinakilala nila an;? kanilang pananampalataya sa, nawaray na katawan at dugong nabuhos ni Kristo, “ang Kordero ng Dios.” Kanilang iwiwilig ang dugo ng Tcordero sa itaas ng pintuan. Nahanda ang Israel gaya ng sinabi ng Dios; at ilnn sa mga Ehipsiong nagsisampalataya sa Dios at inibig na mangaligfcas, ay nangagkatipon sa mga tahanan ng Israe-Mta, upamg sila’y sumailalim din naman ng dugo at malig-tas ang kanilang mga panganay. Taglay ang malaking pangamba na ang bawa’t isa’y nagsipaghintay ng tugtug ng bating gabi. Tiniyak ng bawa’t sambahayan na aag labat nilang mga anak ay nasa loob ng bahay, at ang tago 32 SI MOISES — ANG TAGAPAGFALAYA ay nasa dalawang haligi, at kinain nila ang kahulihulihan nilang pagkain na nakatayo sa tabi ng hapag ng pagkain, na pawang gayak na sa paglalakbay. Dumating ang hating-gabi; at nagkaroon ng malaking panangisan ng kalumbayan sa buong lupain, sapagka’t wa-la ni isang tahanan sa mga taga Ehipto na ang panganay «a anak ay nabuhay. Pati ng prinsipeng anak ng hari, na siyang ipinagmamalaki ng sambahayan ng hari, na slyang maghahari sa lugar ng kasalukuyang hari, ay na-matay din. Nakapanghihilakbot na sandali yaon para sa buong Ehipto. Datapuwa’t sa mga Israelita walang na* matay kahi’t isang bata. Sa gayon ay ipinatawag ng Hari si Moises at Aaron na, nagmamadali, at sinabi: “Kayo'y bumangon, umalis kayo sa gitna ng aking bay an. Kayo’y yumaong maglingkod sa NahapanghfhHalkbot na mga sandali yaon para sa Ehipto. LUMABAS SA .EHIPTO 33 Panginoon at dalhin ninyo ang mga kawan at mga baka-hamg isama ninyo; at ako’y inyo ring pagpalain.” At ipinamanhik ng hari at mg bay an sa kanila na sila’y mag-siyaong madali, baka silang (mga taga Ehipto) lahat ay mangamatay. Itcrng ito ang sinabi, ng Dios na talagang mangy ay ari. Ito na ngayon ang pagkakaton nila, at ang mga Is-raelita ay hindi mabagal sa pagdampot ng pagkakataong ito. Hinati na sila sa mga pulutong, may mga pagkain na silang handa sa paglalakbay, at nakapanghimgi na riu ng mga ginto at pilak sa mga taga Ehipto upang makatu-long na maibayad sa mga gawang kanilang nagawa, at ang mga taga Ehipto naman ay wala ng pahindi sa maibi-gan nila dahil sa kasabikang mangagsialis na sila. Matagal pa bago magumaga nagsisipaglakad na sila, itinataboy ang kanilang mga bakahan, inaakay ang mga kamelyo at mga asno na may mga karga na kanilang mga daladalahan, at pasanpasan sa kanilang mga balikat ang lahat nilang mang-yayaring madala, — mga lalake at mga babae pati mga bata na magkakasamang lahat; at sa likuran nila’y sumu-snnod naman ang ibang mga taong taga Ehipto na ninais magsisama sa kanila. Upang maalaman natin kung ilang lahat sila, sinasabi sa atin na mayroong anim na raang libong lalake nig Israel, na hindi ibinilang ang mga babae at mga bata. Napakalaking karamihan yaon. Naglakbay silang pasilangan at nagsihinto sa tabi ng ilang. Pinapatnubayan sila ng Dios, at upang ituro sa kanila ang daan, gumawa Siya (ang Dios) ng isang malaxing alapaap na nangunguna sa kanila sa hangin. Kung gabi ang alapaap na yaon ay sumisinag na kagaya ng apoy, at tinatangiawan ang buong kampamento. Mangyayari silang makatungong tuwiran sa liipain ng Kanaan, at ma-kagugol na labing isang araw lamang sa paglalakbay. Datapuwa’t pinatnugutan sila ng Dios sa papuntang lu-pain ng Midian, na sa lugar na ito’y naging pastol ng tupa 34 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA Kagldkbay silang pasilangan at nagsihinto sa gilid ng Hang. si Moises sa loob ng apat na pung taon. Ibig ng Dios na ituro muma sa kanila amg Kanyang kaparaanan at kautu-san, na nalimutan na ng marami sa kanila samantalang na-sa ilalim ng malupit na pagkaalipin sa Ehipto, bago Niya sila dalbin sa Kanaan. Ang Kanaan ay puna rin naman ng mga taomg magdirigma ng panahong iyon, at ang ang-kang ito ng Israel na sa bong buhay ay naging mga alipin at hindi nakakaalam ng pakikipagdigma, ay mamgatatakot na magsiparoon. Hindi sapagka’t kailangan nilamg matn-to ang Israel ng pakikilaban, datapuwa’t kailangan nilang nmtutung magtdwala sa Dios na siyang makipaglaban para saC kanila. At hindi sila nagtiwalang lnbos sa Kanya, gay a ng ating makikita. iNang ang mga taga Ehip'to ay mangaibsan na ng takot at mangagising ng lubusan upang maalaman na tunay nga na ang kanilang mgia alipin ay nangakaalis na, nangalung-kot sila at kanilang napayaon; sapagka’t, noon sila na rin LUMABAS SA EHIPTO 35 ang gagawa ng kanilang gawain. Kaya nga ang hari at ang bayan ay nangagpasiya na habulin ang kanilang mga alipin at ibalik. Matapos makapagtipon ng isang mala-king hukbo na may maraming karo nagsilakad naman sila upang habulin bago mangakalayong totoo. Ngayon ano ang magagawa ng mga aliping nagsitakas? Samantala pinatnubayan naman ng alapaap ang Israel sa dagat na kung tawagin ay Dagat na Pula, at sa magkabilang panig nila ay may matataas na bundok na batuhan na hindi nila mangyayaring maakyat. Sila’y nagsihinto at nagisipaghintay, nang bigla nilang narinig ang ingay ng mga gulong ng karo ng hari sa kanilang likuran. Sa gayon sila’y nangatakot, at hindi nila maala-man kung ano kaya ang gagawin. Sa halip na magtiwala sa Dios na sila’y tulungan sa kanilang kaguluhan, nagpa-simula silang maghanap ng kamalian kay Moises at Aaron dahil sa sila’y dinala roon upang mangamatay. Sinabi na mabuti pa ang sila’y pinabayaan ng mangamatay doon sa Ehipto kaysa mamatay sa ilang. Si Moises man ay nabagabag din, subali’t siya’y nagtiwala sa Dios, at sinabi niya sa kanila: “Huwag kayong mangatakot; magsita-himik kalyo at tingnan ninyo ang paggawa ng Dios para sa inyo; nakikrta ninyo ang mga taga Ehipto ngayon, nguni’t pagkatapos nito ay hindi na ninyo makikita pa silang muli. Dios ang makikipaglaban dahil sa inyo.” Nang dumarating na nagmamadali ang mga taga Ehiptong lubos ang pagasa na maaabot nila ang nakata-kas nilang mga alipin at kanilang mangaibabalik sa pag-kaaliping hi git kaysa rati, ang malaking alapaap ay tu-maas sa,hangm at saka bumaba sa kanilang likuran, at itinago sila sa kanilang mga kaaway. Sa pagsapit ng gabi, pusikit ang kadiliman doon sa kabila ng alapaap sa panig ng mga taga Ehipto, na siyang nagpahinto sa kanila; datapuwa’t sa kanilang panig naman ang alapaap ay 36 SI MOISES — ANG T AG AP AGP AL AT A maliwanag, at amg Israel ay nakakakitang maliwanag na gaya ng sa araw. Sa gay on ay sinabi ng Dios kay Moises na magpa* tuloy ng iakad. Lumakad nga sila, at pagsapit nila sa tabi ng tubig, itinaas ni Moises ang kanyang tungkod sa ibabaw ng dagat, at ang tubig ay nahati at tumayo sa magkabilang panig na katulad ng mga pader na yelo, at nagkaroon ng tuyong daan sa kaibuturan ng dagat hang gang sa kabilang pangpang. Taglay ang buong pana-nampalataya na ang buong karamihan ay lumakad sa daang nabukas upang tumawid. Sa buong magdamag ang tubig ay napigil, hanggang sa silang lahat ay manga-ligtas sa kabilang pangpang. Nagtagop ang tubig at nilamon ang TcahvUhulihang laldki sa hukbs ng Ehipto. lumabas sa jshipto 37 Samantalang sila ay lumalakad, ang alapaap ay su-musunod sa kanilang likuran; at ng makita ng hukbo ng hari ang kanilang ginagawa, at nayari ang isang daan sa dagat, ang mga taga Ehipto ay nagkaroon ng sapat na tapang na sumunod at ang pagasa’y aabutin pa rin sila. Datapuwa't pinigil ng Dios ang mga kaaway sa pagma-madali sa pamamagitan ng pagkatanggal ng gulong ng kanilang mga karo. Gayon pa man may kamangmangan silang nagsipagptftuloy, hanggang 6a ang buong hukbo, kasama ang hari, ay napasa kaibnturan ng dagat. Sa gayon sa kabilang ibayo ay itinaas na muli ni Moises ang kanyang tungkod sa ibabaw ng mga tubig, at ang mga tu-big naman ay nadaop na muli at nilamon hanggang sa kahulihulihang tao ng hukbo ng Ehipto. Sa wakas ay laya na sila sa Ehipto at sa pagkaalipin, upang huw,ag na makilala pa kaylan man, at ang lahat ng yaon ay sa pamamagitan ng kamay ng Dios. Ang bayan ay natuwang mainam at nagsigawan sa kagalakan. Nang magkagayon ay pinangunahan ni Moises ang bayan sa pagawit ng isang magandang awit sa pagpapasalamat, sa Panginoon, at ang mga babae, sa pangunguna ni Mi riam, ka*patid ni Moises, ay nagsitugtog ng pandereta at nagsayawan. Isang dakilang araw yacan ng Dios ang gayong Hmga bagay, at nang makita niya ang kamalian na kanyang nagawa na pinapagkasala niya ang bayan, siya ay nalungkot na mainam. Pinatawad siya ng Dios na ipi-namanhik ni Moises ang kapatawaran. Gay on pa man, marami pa rin sa bayan ang laban kay Moises at sa Dios, at aayaw magsisuko. Kung walang anomang bagay na nagawa upang masugpo ang paghihimagsik na iyon, ang buong Israel ay mawawaglit. Maliksi si Moises sa anomang gagawin. May tapang siyang tumayo sa tabi ng pintuang daan ng kampamento sit tinawag niya ang lahat ng papanig sa Dios na lumapit sa kanya at tumayo sa kanyang piling. Sa gayon ay sinabi sa kanya na ang lipi ni Levi, isa sa mga hari ng Israel, ay hindi nakisama sa pagsamba sa guya. Marami sa iba pang mga lipi ang nangalumbay dahil sa kanilang pagka-kasala kaya nagsilapit sila at nagsitayo sa piling ng kanilang puno. Nguni’t mayroon ding aayaw magsilapit sa 56 SI M0I8ES — ANG TAGAPAGPALAYA kanya, lalong lalo na yaong karamihang halo-halo na nag* sisunod sa kanila sa paglabas sa Ehipto. Pagkuwa’y ipi-na9 Nang makita ng Dios na sa paano’t papaano man ay lala-kad din siya, sinabi niyang yumaon siya, datapuwa’t hu-wag lamamg magsasalita ng anomang bagay kundi yaon la* mang ilalagay ng Dios sa kanyang bibig. Aug mga Making naparoon sa kanya upang siya’y tawagin ay nanga-inip na sa paghihintay at nagsiuwi na; nguni’t si Balaam ay sumakay sa, mnnti niyang asno at sumunod sa kanila. Ang Dios ay napoot dahil sa kanyang pagsunod, kayi nga nagsugo ng isang anghel upang tumayo sa tabi ng daan. Nakita ng asno ang anghel, ngimi’t hindi nakiti ni Balaam. At ng ang asno ay lumiko na papuntang parang, at pagkuwa’y naligis ang isang paa ni Balaam ng maipit sa isang pader na bato, ay pinalo ng nagagalit na Make ng malakas ang asno. At nang paroon na naman ang anghel, naikita na ni Balaam, at natakot na mainam. Ba-ganuan hindi niya ibig ay humandog siyang magbabalik; Einannipas ng maldkas ng lalaking nagagalit ang a&no. 70 SI MOISES — ANG TAGAPAGPALAYA datapuwa’t sinabi ng anghel sa kanya na magpatuloy, at siya’y magsasalita ng mga salita lamang ng Dios. Nang matanaw na ni Balaam ang kampamento ng Israel, sinalubong siya ni Balak, at sinabi nito sa kanya ang lahat ng ibig nitong kaniyang gawin. Datapuwa’t baga-man makaitlong sinikap ni Balaam na sumpain ang Israel, ay pinagpapala niya kahi’t sa tuwina’y hindi niya ibig na ito ang gawin at si Balak ay galit na galit na at sinabi sa kanyang umuwi na sa kanila. Datapuwa’t sinabi ni Balaam sa mga kaaway ng Israel kung ano amg lalong mabuting paraan upanig sila ay ma-salftan. Sinabi niya na hindi sila tutulungan ng Dios knng sila ay magkasala at labagin ang Kanyang kagustu-han. Kaya nga ang pinakamabuting paraan upang 6ila ay maihiwalay sa Dios ay ang mapagawa ng kamalian, at sumamba sa ibang mga dies. Kaya nga ang kaaway ay nagsugo ng magaganda nguni’t napakasasamang babae at mga lalaking nakikipagkaibigan sa gilid ng kampamento, at inanyayahan ng mga tao ang mga lalake at babae ng Israel na paroon sa kanila at makipagsaya sa isang pista. At mar ami sa kanila ang naparoon, at hindi natagalan at nakita nilang sila ay nagsisiynkod sa mga hindi tunay na dios, at giimagawa ng iba pang mga bagay na masasama. At nagalit ang Dios sa kanila, at nagpadala ng mga sakit sa kanilang hanay, at libolibo ang nangamatay. Mga panalangin lamang ni Moises ang nakapagligtas sa mga iba. Sa panahong ito’y nasubok na ng Dios ang bay an na sila ’y mapagkakatiwalaan ng pumasok sa Kanaan. Lahat ng sinabi iNiyang mangamamatay sa ilang ay nangamatay na. Sa loob ng apat na pnng taon ay Kan-yamg sinanay ang mga anak na nagsisilaki sa pagtitiwah sa Kanya npang gumawa ng ibig Niya na kanilang gawin. Ang mga taong iyon ay katulad ng mga araw ng pagaaral, at ang ilang leksion na kanilang natutuhan ay hindi nila APAT NA PUNG TAON NA NAKAIINIP 71 nalimutan kaylan man. Ang isa sa mga leksiong ito’v kung alin kayang araw sa sanglinggo ang Sabadong ka-pangilinan, at ang paraan ng pangingilin nito. Mahigit na isang milyon sila ng panahong iyon, at sa loob ng daan daang taon mnla noon ay nagsipangalat na sila sa ibabaw ng sanglibutan, at mayroon na ngayong maraming milyon ang kanilang bilang. Tinatawag natin silang Hndio nga-yon, at sa bawa’t lupain sila’y nakabiwalay na parati sa ibang mga tao. Nguni’t tannngin ninyo ang isang Hu-dio, saan man ninyo siya masumpungan,—Sa Europa, Tsina, India, Amerika, o saan man,—knng aling araw ang Eapangilinan ng Panginoon niyang Dios, at kanyang sa-sabihin sa inyo na ang ikapibong araw na karaniwang ta-wagin ngayong Sabado. KahiH isa sa kanila ay hindi nakalilimot ng pagbilang. * Ang Pagkamatay ni Moises Ikalabing Ismg Kabanata SA GULANG na isang daan at dalawampung taoa si Moises ay malakas pa at mabuti ang pangangafcawan, at siya ay nakakakita at nakadidinig na gay a rin ng dati. Mangyayari niyang mapatnugutan ang hukbo ng Israel sa pagtawid sa ilog ng Jordan at masakop ang lupain para sa kanila; datapuwa’t sinabi ng Dios na dapat si-yang mamatay. Mapanglaw ang miga huling kaarawan niya, gayon man ay marami siyang dapat gawin. Pinili niya si Josue na maging pangnlo na kahalili niya. Kan-yang kinansap ang bayan tungkol sa lahat ng napagda-anan nila mula ng kanilang lisanin ang Eliipto, at ang mga aral na ibig ng Dios na kanilang matutuhan. At kanyang isinnlat ang labat ng iyon sa mga aklaft. Sa katotohanan, sa boong buhay ni Moises, ay isinulat niya ang buong kasaysayan ng sanglibntan mula sa panahon ng paglalang hanggang sa kanyang kapanahunan, at ma-babasa ngayon iyan sa unang limang aklat ng Biblia. Iyan lamang ang tunay na kasaysayang mababasa natin tungkol sa mga unang panahong iyon. Si Moises ay dakila rin namang tagapagbigay utos, bukod sa siya ay isa sa pinakadakilang mga pangulo na nakilala^ ng sanglibutan. Sumulaft siya ng mga awit at mga tula. Nagbigay siya ng mga hula tungkol sa mangyayari pagkaraan ng matagal na panahong patay na siya. Sinabi niya sa Israel kung ano ang kanilang dapat gawin sa kanilang pagsakop sa lupain ng Kanaan para sa kanilang sarili. Higit sa lahat ay sinabi niya sa kanila na tuparin ang kautusan ng Dios at ng sila’y maging dakila at mabuti at masayang bayan na parati. Ang mga hmi niyang salita kay Josue ay ito: “Ikaw ay magpakalakas at magpakatapang; sapagka’t iyong dadalhin ang angkan (72) ANG PAGKAMATAY NI MOISES 73 ni Israel sa lupaing ipinangako ng Dios sa kanila; at ang Dios ay sasaiyo. ” Sa wakas ay dumating ang araw na kanyang iyayaon. Sinabi mg Dios na siya’y sumampa sa bundok ng Nebo na nagiisa, at doon siya mamamatay. Taglay ang malaking kalungkutan nang nilisan niya ang nagkakatipong bayan, at may tapang na sumalunga sa bundok, isang matandang mapanglaw, na ang gawain sa buong buhay ay tapus na. Gayon man siya ay hindi nagiisa, sapagka’t naroroon ang Dios upang parangalan ang matapat Niyang lingkod. Siya ay may natataang mga dakilang bagay sa marangal na taong ito na naging maamo at matiisin sa mahabang panahon, Nang dumating sa tuktok ng bundok, matagal siyang naupo at tinutunghayan ang magandang lupain na ipina ngako. Halos ang kabuoan noon ay kanyang nakikita sa kanyang kinalalagyan, ang Malaking Dagat sa kanluran Marahang pinagsaulan niya sa Icanyang isip ang mga panoorin sa buo niyang buhay. 74 SI MOISES — ANG TAG AP AGP AL AY A na bahagya ng maabot ng tanaw, ang Bundok ng Hermon sa malayo sa hilagaan, ang ilang sa timuigan na pinaggugulan niya ng pinakamabubuti sa kanyang mga taon, at ang mga burol at mga kapa'tagan, at mga gubat at mga ilog, mga siudad at mga bukid ng magandang lupaing iyon na matagal niyang inasa-asahang tatahanan, gay on man ay hindi niya mayayapakan ang lupa noon. Mahinang pinagsaulian niya sa pagiisip ang mga pa-noorin sa buo niyang buhay. Kahi’t na siya nagkakar mali. kahangahanga ang pagkapagpala sa kanya ng Dios. At baigaman siya ay hindi papasok sa lupain, may panga-ko sa kanya ang Dios na buhay na walang hanggan kapag ang lupa ay biinago na. Nakita niya hanggang sa kawa-kasan ng lahat ng bagay sa sanglibutang ito, at naaliw ang kanyang puso na maalaman na balang araw ang la-hat ng kasalanan at k am a cay an ay mawawala na. At pagkatapos, gaya rig isang taong humihiga upang matulog na mapayapa, siya ay nahiga at namatay. At sinasabi ng Biblia na siya ay inilibing ng Dios doon sa bundok, at wala sinomang tao na nakakuha kung saan kaya narooon ang kanyang libinjgan. Pinarangalan siya ng Dios ng higit kaysa kanino mang tao na nabuhay, sa bagay na Siya na rin ang naglibing, samantalang ang mga anghel ang najgsisunod sa hanay ng libing. Datapuwa’t ang kamatayan ni Moises ay hindi siyang wakas. Mayroon pang higit na kahangahanga sa nagawa na ng Dios noong una ang gagawin na Niya mgayon. Bagaman sa ikabubuti ng kanyng bay an at sa aral na itu-turo noon, mabuti na si Moises ay mamatay, gayon man ay hindi iiwan ng Dios siyang matagal sa libingan. Ma-karaan yaon, hindi natin alam kung gaanong katagal, si Jesus ay bumaba mula sa langit at binuhay si Moises mula sa mga patay Si Moises ang kaunaunahang tao na nagbalik buhai* sa libingan. Si Satamas ay naroon din, ANG PAGKAMATAY NI M0ISE8 75 upang pigilin si Jesus para huwag bubayin si Moises kung makakaya lamang. Sapagka’t sinasabi ni Satanas na sinabi rug Dios na ang bawa’t isa na nagkasala ay ma-imamatay, at ang Dios ay walang karapatang bubayin ang sinomang makasalanan. Datapuwa’t darating ang araw na si Jesus ay p&ririto sa lupang ito upang mama-tay sa balip ng tao, upang mangyari na ang mga patay ay mabuhay na maguli; at si Moises ay isang halimbawa kung papaano na ang labat ng mabubuting tao na nama-tay ay bubuhayin bubat sa kamatayan pagparito ni Jesus sa ikalawa. Kabi't na sinikap ni Satanas na badlangan, kinuba ni Jesus si Moises sa libingan at dinala sa langit. Makaraan ang maraming taon, nang si Jesus ay naririto Sina Jloises at Elias ay naparoon upang maJcipagusap kay Jssus at sa Kanyang mga alagad. 76 SI MOISES — ANG TAGAPAGPAL/AYA sa lupa na isang tao, si Moises at si Elias,—itong huli ay di-nala sa langit na di nakakita ng kamatayan—ay bumaba sa bundok at nakipagusap kay Jesus at sa tatlo sa Kanyang mga alagad. At ngayon, si Moises ay nasa langit na buhay, samantalang'ang iba na nangamacay ay nangasa libingan pa rin nila at naghihintay hanggang sa buling araw pag-parito ni Jesus ait tawagin silang lahat upang bumangon. Dapat nating igalang si Moises, isang lalaking inibig n)g Dios. Mangyayari sanang siya ay maging hari sa Ehipto, na pinakadakilang bansa sa lupa noon. Data-puwa’t kung siya ay naging hari nga, hindi sasalang siya ngayon ay isa lamang patay na embalsamado at may ba-lot, na gay a baga ng nahuhukay ng mga tao ngayon sa mga matatandang libingan doon sa mga lugar na iyon at ipinakikita sa sanglibutan, — isa lamang bigkis na mga basahan at mga buto at natuyong lainan. Data-puwa^t hindi, mahirap nga kung sa bagay ng panahong iyon, subali’t kanyang pinili pa ang maghirap na kasama ng bayan ng Dios kaysa magtamasa ng mga kalayawan ng kasalanan sa loob ng maikling panahon. Bilang gan-ting pala siya ay nabubuhay ngayon na kasama ng Dios at ni Kristo at ng mga anghel, at mabubuhay magpakay-kaylan man.